ساخت و ساز هیولاوار خانه شخصی به نام حمید مشیری در حریم تپه باستانی سیلک هفت هزار ساله به دلیل کارمند بودن وی در دفتر امام جمعه سابق کاشان !!!

نشر خبر فقط با یاد سایت کاشانیکا kashanica.blog.ir شایسته است

 

سیَلْک کاشان در چنگال زمین خواران!/ وقتی ویلاسازی نخستین تمدن شهرنشینی را تهدید می کند

تپه تاریخی سیلک کاشان گرفتار ساخت و سازهای جدید

گنجینه جهانی 'سیلک' کاشان در محاصره بناهای غیر مجاز

تعرض به ۸.۵ هکتار اراضی حریم سیلک

سیلک کاشان، یادگار مهجور تمدن فلات مرکزی

عزم مقابله با ساخت و سازهای مسئله‌دار در کاشان وجود ندارد

بر اثر بی توجهی برخی ارگان های دولتی؛احوالات سیلک کاشان نگران کننده شده است

مدیر منطقه‌ 2 شهرداری کاشان: تنها راه نجات تپه‌ سیلک کم کردن عرصه و حریم آن است

سیلک نخستین خاستگاه تمدن بشری در کاشان

 

سیَلْک (Sialk) قدیمی‌ترین سکونت‌گاه بشری است که ۷۵۰۰ سال پیش از میلاد حضرت مسیح در جنوب غربی کاشان امروز، پایه گذاری شد.  تپه های سیلک یکی از محوطه‌های باستانی مهم فلات ایران و در اصل ویرانه کهن‌ترین زیگورات باستانی ایران است و نخستین تمدن شهرنشینی در آن شکل گرفته است.

حدود هشتاد سال پیش با جاری شدن سیل در زمین‌های کشاورزی کاشان، تمدنی بزرگ و چندهزار ساله با ابزارآلات و سفالینه‌هایی متفاوت از ابزار‌های کنونی مشاهده شد که حیرت و حس کنجکاوی همگان را برانگیخت. با انتقال این آثار باستانی به غرب، «رومن گیرشمن»، باستان‌شناس موزه «لوور» فرانسه، روانه ایران شد و در راس هیئتی در سال‌های ۱۹۳۳، ۱۹۳۴ و ۱۹۳۷ میلادی سه فصل کاوش روی هر دو تپه سیلک و دو گورستان نزدیک آن انجام داد. این پژوهش‌ها هفت دهه رها شد تا اینکه در سال ۱۳۸۰ شمسی مرحوم صادق ملک شهمیرزادی از طرف سازمان میراث فرهنگی مامور کاوش در منطقه شد.

محوطه باستانی سیلک کاشان سال ۱۳۱۰ با شماره ۳۸ در فهرست آثار ملی و سال ۱۹۹۷ میلادی در فهرست آثار موقت جهانی ثبت شد. یونسکو برای ثبت قطعی این اثر باستانی معیار‌هایی دارد که هیچ کدام از آن‌ها رعایت نشده از ساخت و ساز‌های گسترده و غیرمجاز در اطراف سیلک تا تصرف زمین‌های مجاور این اثر باستانی.

ممنوعیت فعالیت و تغییر کاربری بخشی از عرصه سیلک

سیدجواد حسین‌زاده ساداتی مدیر پایگاه میراث فرهنگی سیلک کاشان، در گفتگو با خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از اصفهان، گفت: قدیمی‌ترین حریم و عرصه مصوب سیلک مربوط به سال ۶۲ و بر اساس زمین‌های تملک شده است.

او با تاکید بر اینکه مفهوم عرصه در باستان‌شناسی جایی شامل گورستان‌ها و محل زندگی مردم است که آثار در آن پیدا می‌شود گفت: این عرصه در سال ۷۸ تعریف و بازنگری شد، در سال ۹۴ با گمانه‌زنی خط عرصه و حریم پیشنهاد و در سال ۹۷ تصویب و ابلاغ شد.

این عضو هیئت علمی گروه باستان شناسی دانشگاه کاشان، عرصه سیلک را حدود ۴۱ هکتار با ممنوعیت هرگونه فعالیت و تغییر کاربری دانست و گفت: حریم درجه یک سیلک ۵۷ هکتار دارد و فعالیت‌های سبک کشاورزی در آن مجاز است، حریم درجه دو ۴۰ هکتار وسعت دارد با محدودیت ۷.۵ متری ارتفاعی و حریم درجه سه ۴۰ هکتار به صورت دو قسمت از اراضی در گوشه شمال شرقی تقاطع محور امیرکبیر، بلوار الغدیر و خیابان امیرالمؤمنین است که محدودیت ۱۰.۵ متری ارتفاع دارد.

حسین‌زاده ساداتی، محوطه سیلک را محصور در باغ‌ها و مزارع دانست و تأکید کرد: همه این مزارع و باغ‌ها در عرصه و حریم درجه یک قرار دارد و ادامه کشت و زرع به شرط تغییر نیافتن کاربری و ساخت و ساز مجاز است و در صورت خرید و فروش، این اراضی فقط باید به عنوان کاربری کشاورزی معامله شود.

دست اندازی به حریم سیلک با ادعای حق ریشه

او  با اشاره به اینکه سند۳۰ هکتار از ۴۱ هکتار، عرصه دولتی و ۱۰ هکتار آن زمین‌های موسوم به دیزچه است گفت: آثار باستانی در زیر ۱۰ هکتاری است که مالکان آن از قدیم سند دارند و در آن کشاورزی می‌کنند.

مدیرپایگاه میراث فرهنگی سیلک هر گونه فعالیت در محدوده عرصه را غیرقابل قبول دانست و گفت: فقط و فقط فعالیت‌های کشاورزی سبک و یک‌ساله در این محدوده مجوز دارند.  

حسین‌زاده یادآور شد: البته یکسری ساخت و ساز بدون پروانه از قدیم در این حریم شده است که باید بعد از پایان عمر مفید آن به کاربری کشاورزی برگردد.

او با اشاره به ساخت و ساز‌های شبانه و در زمان نبود ماموران یگان حفاظت پایگاه و شهرداری تاکیدکرد: فعالیت عمرانی، حفر گودال به قصد کشف اثر و ساختن دیوار یا خانه در زمین‌های دولتی، ملی و شخصی سیلک جرم است، چون به محوطه آسیب می‌زند و حتی طبق قانون، فرد متخلف را می‌توان بازداشت کرد.

مدیرپایگاه میراث فرهنگی سیلک اظهار کرد: ۳۰ هکتار از اراضی دولتی و ملی سیلک از سال ۱۳۳۳ با مشخص بودن حد و حدود سند دار و با حضور نگهبان و فنس‌کشی حفاظت شده، اما متاسفانه در سال ۵۸ حدود ۳۰ نفر با وجود علم به ممنوعیت ساخت و ساز، به بهانه کشاورزی و تحت عنوان حق ریشه (زارع مستحق دریافت مزد در ازای زحمتش می‌شود)، ۲۰ هکتار از این عرصه را تصرف و بین خود تقسیم کردند، به صورت قولنامه‌ای زیر قیمت فروختند یا به ارث گذاشتند.

حسین‌زاده گفت: از سال ۹۱ تا ۹۴ و بعد از آن دلالان که حتی بعضی از آن‌ها در اطراف سیلک زندگی می‌کنند زمین‌ها را به صورت حق ریشه‌ای با یک چهارم یا یک پنجم قیمت خریداری و به پیمانکاران ناآگاه برای ساخت و ساز واگذار کردند.

او در این زمینه ادامه داد: پیمانکار نیز که از اصل موضوع باخبر نیست و بدون اعتنا به این اخطار‌ها ساخت و ساز را تمام می‌کند و با قیمت بالا به دیگری می‌فروشد و به این ترتیب زمین‌خواری اتفاق می‌افتد.

ساخت و ساز در سیلک، تهدید میراث ملی

مدیرپایگاه میراث فرهنگی سیلک اظهار کرد: بر اساس آمار رسمی بیش از ۹۰ درصد تصرفات خوش‌نشینی در قالب ساخت ویلا و خانه باغ برای تفریح و سکونت موقت است که هم سبب نارضایتی اهالی شده و تهدیدی برای میراث ملی به شمار می‌آید.

حسین‌زاده یادآور شد: زمین در منطقه سیلک چه خریداری شده و چه موروثی باشد مجوز قانونی برای ساخت و ساز ندارد و با متخلفان برخورد می‌شود، به عنوان مثال در دو سه دهه اخیر، دست کم ۱۰ مورد ساخت‌وساز غیرمجاز در حریم محوطه باستانی سیلک با رای دستگاه قضایی تخریب شده است.

او خاطرنشان کرد: توسعه زیرساخت‌های گردشگری در محوطه سیلک در قالب ایجاد مرکز فرهنگی-تاریخی متناسب با استاندارد‌های روز و تبدیل سیلک به سایت موزه منسجم از برنامه‌های مهم پنج ساله پایگاه میراث فرهنگی سیلک است.

مجتبی آراسته سرپرست اداره راه وشهرسازی کاشان  درخصوص اراضی سیلک گفت: از مجموع ۳۲ هکتار حریم سیلک ۸ هکتار درحوزه راه و شهرسازی هست که طی نامه‌ای به میراث فرهنگی به آن‌ها پیشنهاد کردیم برای در اختیار گرفتن این وسعت به منظور حفاظت از آن اقدام کنند.

او، تصریح کرد: تعهد راه‌وشهرسازی برای حریم سیلک درحوزه میراث تعریف شده و برای تحویل ۸ هکتار آمادگی کامل داریم.

آزادسازی حریم سیلک در اولویت شهرداری

سعید ابریشمی‌راد شهردار کاشان با بیان اینکه حدود ۱۰۵ هکتار از محدوده عرصه و حریم درجه یک تپه‌های سیلک با مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی از محدوده شهری خارج شده گفت: با ورود جدی تمام دستگاه‌های نظارتی شهرستان در دو سال گذشته برای آزادسازی حریم درجه یک سیلک تاکنون ۳۰ حکم رفع تصرف و تخریب در محدود درجه یک صادر و تا امروز ۱۶ مورد آن اجرا شده است.

او تصریح‌کرد: مابقی ساخت و ساز‌ها که کاربری مسکونی دارد بنا بر ملاحظاتی با تشخیص دادستان و به فراخور زمان و ارائه مهلت به مالکان برای اجرای حکم تخلیه خواهد شد، اما در حریم درجه یک بعضی از متصرفان حقوقی دارند که طبق قانون باید رعایت شود.

شهردار کاشان توضیح داد: شورای عالی معماری و شهرسازی ۱۰۵ هکتار از اراضی سیلک را از محدوده شهری خارج کرده، اما به ازای آن ۱۵۰ هکتار از اراضی فتح‌المبین (شهرک فردوس) را وارد محدوده خدماتی کرده است.

ابریشمی‌راد  افزود: طبق قانون ۲۰ درصد از قطعه زمین‌های این شهرک متعلق به شهرداری است که تصمیم گرفته شد ۷۰ درصد از سهم ۲۰ درصدی شهرداری که حدود ۴۰۰ قطعه زمین است به آزادسازی سیلک اختصاص یابد و این نشان می‌دهد چه منابعی عظیمی از دارایی‌های شهرداری برای آزادسازی سیلک هزینه شده‌است.

او در ادامه با تأکید بر اینکه دولت طبق قانون مکلف به تأمین منابع برای آزادسازی سیلک است عنوان کرد: شهرداری نزدیک ۵۰ میلیارد تومان از منابع خود را صرف این امر کرده اما دولت با وجود قول مساعدت هنوز هیچ رقمی پرداخت نکرده است.

اخطار آخر به زمین خواران حریم سیلک

بهمن کاظمیان مدیر اجرای احکام شهرداری کاشان، نیز اظهار کرد: نیرو‌های ستاد انضباط شهری شبانه‌روز به رصد ساخت‌وساز‌های غیرمجاز می‌پردازند و رسانه‌های رسمی و شبکه‌های اجتماعی هم تبعات ساخت‌وساز‌های غیرمجاز را اطلاع‌رسانی می‌کنند، اما باز هم متأسفانه برخی شهروندان قانون‌گریز و عده‌ای از سودجویان بدون توجه به تذکر‌های متعدد مقام قضایی، اداره میراث فرهنگی و شهرداری به ساخت‌وساز به خصوص در روز‌های تعطیل می‌پردازند که باید جوابگوی تخلف خود باشند.

او افزود: این افراد که تعدادشان کمتر از ۱۰۰ نفر است، با وجود اطلاع کامل از احکام قطعی تخریب ساخت‌وساز‌های غیرمجاز باز هم اصرار بر رشد قارچ‌گونه این ساخت‌وساز‌ها دارند تا از این طریق سود‌های کلانی به جیب بزنند.

مدیر اجرای احکام شهرداری کاشان گفت: چندمین‌بار به همه شهروندان توصیه می‌شود تا از هرگونه خرید و فروش، نقل و انتقال و تفکیک اراضی در حریم شهر کاشان بدون اخذ مجوز از دستگاه‌های ذیربط مثل شهرداری، جهاد کشاورزی، راه و شهرسازی و میراث فرهنگی به طور جدی خودداری کنند.

کاظمیان تصریح کرد: دلالان و سودجویان بدانند همسویی ایجاد شده میان دستگاه‌های اجرایی کاشان تازه در ابتدای مسیر است و این راه با جدیت ادامه پیدا می‌کند.

او  فرصت‌های قانونی را یکی از علل زمان‌بر شدن اجرای احکام قطعی تخریب ساخت‌وساز‌های غیرمجاز برشمرد و گفت: اجرای احکام تخریب منوط به هماهنگی بین سازمان‌ها و دستگاه‌های اجرایی شهر است.

 

به گزارش ایرنا، سالهاست که سیلک از تعرض‌ها در امان نیست، ماجرا برمی‌گردد به چهار دهه قبل، سال‌هایی که تکاپو برای توسعه کشت محصول گندم نشانی را روانه زمین‌های ملی سیلک کرد، از آن سال‌ها همه این روزها را پیش‌بینی می‌کردند اما تلاش کارشناسان نتوانست ورق را برای قدیمی‌ترین سکونتگاه فلات مرکزی ایران برگرداند و حالا این محوطه باستانی در چمبره‌ای از ساخت و سازها گرفتار آمده است.

زمین‌هایی که روزی برای کشاورزی در اختیار مردم قرار گرفت، بعدها بلای جان سیلک شد، چمبره ای از ساخت و سازها در اطراف یک محوطه باستانی که هیچ کس نتوانست جلودارش باشد و هر روز تعرض ها بیشتر و بیشتر شد، سالهای گذشته به دلیل نبود وحدت رویه در برخورد با ساخت و سازهایی که حریم و عرصه سیلک را مورد تجاوز قرار داده اند موجب شد که قانون شکنی روند معمولی بگیرد و حالا متولیان میراث فرهنگی به سختی می توانند از پس این تخلفات ریز و درشت برآیند.

گرچه اجرای حکم تخریب چند خانه‌باغ در روزهای گذشته، هشداری بود برای دلالانی که زمین‌های دولتی را خریداری و ساخت و ساز می‌کنند اما این تصرف گسترده در حریم تپه باستانی سیلک، همیاری و البته قدرت اجرایی بیشتری را برای میراث فرهنگی می‌طلبد تا بتواند تنها تا حدودی  آثار تصرفاتی که تپه سیلک را محصور و یا منظر آن را مخدوش کرده است پاک کند.

حریم و عرصه تپه سیلک در سال ۹۷ بازنگری شده است اما هنوز هم به عرصه این اثر تاریخی به تاکید کارشناسان دست اندازی می‌شود، هفته گذشته خانه باغی که در عرصه سیلک ساخته شده بود با حکم قضایی و ورود دایره اجرای احکام شهرداری کاشان تخریب شد، این یک مورد از هشت حکم تخریبی بود که باید اجرا می‌شدند اما همه این هشت مورد تنها مشت نمونه خروار از ساخت و سازهایی است که هر کدام راه گریزی یافته و با تمام هشدارها و اخطارها حریم و یا عرصه تپه سیلک را خانه و یا خانه باغ کرده‌اند.

زمین‌های حریم درجه یک محوطه سیلک تنها اجازه کشاورزی دارند و در حریم درجه ۲ و سه، ارتفاع مجاز ساخت و ساز به ترتیب هفت و نیم متر و ۱۰ و نیم متر است. این در حالی است که با وجود آگاهی اهالی نسبت به اراضی دولتی در سیلک، حتی عرصه این اثر مورد تجاوز ساخت و ساز است و به همین دلیل هم شبانه روزی و به سرعت کار ساخت و ساز را به پایان می‌رسانند.

در حالی که حریم درجه یک و عرصه سیلک در امان نیست، حریم درجه ۲ و سه نیز با ارتفاع غیرمجاز و ساخت و سازهای نامانوس مخدوش و منظر این اثر باستانی تحت شعاع قرار گرفته است، در سال‌های بعد از بازنگری حرایم و عرصه، پیگیری‌ها برای رفع تخلفات روند بهتری گرفته اما با این وجود سیلک همچنان دچار درد مزمن  ساخت و سازهاست.

سیلک، گمشده در ساخت و سازهای جدید

علیرضا جعفری زند، باستان شناس و از کارشناسان رسمی دادگستری در ابنیه و آثار تاریخی کسی است که بسیاری از پرونده‌های ساخت و ساز غیرمجاز در حریم و عرصه سیلک را بررسی و کارشناسی کرده است.

وی معتقد است که شهرداری و میراث فرهنگی باید ماجرای ساخت و سازها را پیش از شروع کار متخلفان جلودار باشند و در یک کلام تکلیف این قضیه را هرچه زودتر روشن کنند. 

این باستان شناس در گفت‌ و گو با ایرنا با اشاره به سی و سه حکم تخریب و نبود قدرت اجرایی لازم برای برخورد با این تخلفات گفت: با وجود اطلاع از ممنوعیت ساخت و سازها در حریم درجه یک سیلک، اهالی بدون مجوز از شهرداری و میراث فرهنگی شروع به ساخت و ساز می‌کنند. پایگاه سیلک در این رابطه بارها در حین ساخت اخطار می‌دهد ولی متاسفانه با برخورد بد عده ای و حتی ضرب و شتم روبه رو شده‌اند.

وی افزود: در واقع کوتاهی از پایگاه سیلک نیست ولی قادر هم نیست که در مقابل این هجوم پایداری کند و دچار رویکردی است که مرتب در حال جنگیدن با افراد متخلف است.

به گفته جعفری زند بخشی از منطقه فین که سیلک در آن واقع شده است از سال ۷۶ به این سو جهت ساخت و ساز مورد توجه قرار گرفت و قیمت زمین‌های این ناحیه روند صعودی گرفت، عکس‌های هوای اطراف سیلک در سال‌های ۷۵ نشان می‌دهد که تمامی زمین‌های اطراف سیلک، مزارع و باغ  بوده‌اند اما طی بیست گذشته به دلیل  مرغوبیت منطقه و شروع ساخت و سازها، بسیاری از زمین‌های کشاورزی و باغ ها تخریب و تبدیل به خانه‌های مسکونی شدند.

سیلک تاکنون ۲ بار تعیین حریم شد

وی با اشاره به اینکه سیلک تاکنون دو بار تعیین حریم شده است، افزود: متاسفانه تا دیوار به دیوار تپه شمالی و جنوبی سیلک ساخت و ساز شده است و دهن ‌کجی بسیار بزرگ اینکه یک خانه بسیار مجلل و بلند مرتبه به سبک کنگره آمریکا در نزدیکی تپه شمالی موجب شده است که بقیه هم با استناد به ساخت این خانه از دوگانگی برخورد میراث فرهنگی انتقاد کنند.

وی معتقد است که باید هر ۲ نهاد یعنی شهرداری و میراث فرهنگی در کنار هم، محکم در برابر تخلفات برخورد کنند. این کارشناس دادگستری در طول سال‌های گذشته با پرونده‌های دست‌اندازی به هر نحو در عرصه و حرائم سیلک روبه رو بوده است.

جعفری زند در ادامه گفت و گو با ایرنا افزود: وقتی عرصه و حرائم یک اثر تاریخی را مشخص می‌کنیم، هم دست‌اندازی به خود این حریم و عرصه و هم مخدوش کردن  منظر عمومی مشکل ساز است، در واقع نباید در کنار این آثار، بناهایی ساخته شود که آن اثر را تحت شعاع قرار دهد.

وی ادامه داد: متاسفانه در سیلک این اتفاق افتاده و شما امروز اگر به سیلک بروید، می‌بینند که اطراف آن چه خانه‌های بلند مرتبه ای ساخته شده است، این رویکردها چشم انداز زشتی را برای تپه‌های تاریخی سیلک ایجاد کرده و بنابراین سیلک در  این ساخت و سازهای جدید در حال گم شدن است.

بازنگری عرصه و حریم، تضمین آینده سیلک

محسن جاوری باستان شناس و کسی است که  حرائم و عرصه سیلک را بازنگری کرده است برای بازنگری حریمی که به تصویب رسید از نظرات متخصصین از جمله  زنده‌یاد صادق ملک شهمیرزادی(مدیر کاوش‌های تپه سیلک)، جبرئیل نوکنده، مدیر موزه ملی  ایران و تعداد زیادی از باستان شناسان استفاده شده است و بنابراین از نگاه وی، این بازنگری باید آینده سیلک را تضمین کند.

جاوری در گفت ‌و گو با خبرنگار ایرنا در سال‌های اخیر برغم همه دست اندازی‌ها، همکاری مسئولان و به خصوص دادستان کاشان را درخور توجه دانست و افزود: تخلف‌های صورت گرفته است که دادستان در این زمینه رسیدگی کرده و رای‌های صادر شده بر اساس حریم و به نفع وزارت میراث فرهنگی بوده است.

وی یادآور شد: طمع افراد در طول زمان باعث دست اندازی به عرصه چنین محوطه‌های باستانی مثل سیلک شده اما این قانون است که حرف اول را می‌زند و در نهایت در اذهان همه، این موضوع جا افتاده است که اگر تخلفی کنند مورد رسیدگی قرار می‌گیرد و برای هیچ مورد هم اغماضی قائل نمی‌شوند، بنابراین هر اتفاقی بخواهد بیفتد بر اساس طرحی است که ما برای سیلک در نظر گرفته‌ایم.

دستاویزی برای دست‌اندازی به سیلک

اما روایت سال‌هایی که دست اندازی و تصرفات بر عرصه و اطراف سیلک شروع شد از مدیر پایگاه پژوهشی تپه های سیلک باید شنید. جواد حسین زاده با گریزی به سال‌های پایانی دهه ۵۰ از اقداماتی گفت که بعدها دستاویزی برای تصرفات اراضی سیلک و سرانجام گام نخست شروع ساخت و سازها شده است.

حسین زاده به ایرنا گفت: چیزی حدود سی هکتار از چهل هکتار زمین دولتی سیلک در سال‌های قبل از انقلاب سند داشت، بعد از انقلاب به دستور حضرت امام، مردم می‌توانستند برای خودکفایی گندم، زمین‌های موات و و بایر را کشت کنند و اما این موضوع برای یکسری افراد دستاویزی شد تا فنس‌هایی (سازه ای برای ایجاد حصار)که توسط اداره فرهنگ و هنر زمان پهلوی دور سیلک کشیده شده بود بشکنند.

وی افزود: همان زمان هم متولیان میراث مثل فرمانداری و ژاندارمری اعتراض کردند و این باعث شد  که دفتر حضرت امام دوباره حکم بدهد که این زمین‌هایی که مردم متصرف شده‌اند منظور زمین‌های موات نبوده و باید به اداره فرهنگ و هنر برگردد.

وی ادامه داد : متاسفانه این موضوع پیگیری نشد و بنابراین در محدوده سی هکتاری که زمین‌های اداره  فرهنگ و هنر قدیم بود و الان  زمین‌های سیلک است جز کشت و کشاورزی هرگونه دخل و تصرف، فروش زمین، دخل و تصرف مال غیر است.

حسین‌زاده ماجرای ساخت و ساز در سیلک و آنچه امروز این تپه باستانی شاهد آن است این‌ چنین توضیح داد: کشاورزان از همان سال‌های ۵۸  کشاورزی می‌کنند اما  عده ای هم فروختند. اکنون  وضعیتی که می‌بینید ناشی از آن است که مالکان جدید که بیشتر هم دلالان هستند زمین را ارزان می‌خرند و با کار شبانه‌روزی ۲  یا سه اتاقک درست می‌کنند و زمینی که متری بین سیصد تا ششصد تومان خریداری کرده‌اند را متری یک و نیم میلیون تومان به افرادی می‌فروشند که موجب درگیری آنها می شود.

برخورد جدی با متخلفان

به گفته مدیر پایگاه پژوهشی تپه های سیلک در زمان حاضر با دستور دادستانی در روند پیگیری این کلاهبرداری‌ها هستند و آن طور که با دایره اجرای احکام شهرداری همکاری شده است، هرگونه فعالیت عمرانی به محض مشاهده پیگیری و متخلف بازداشت و به مراجع قضایی تحویل داده می شود.

به گفته حسین زاده از چهل هکتار اراضی سیلک، ۱۰ هکتار از زمین‌ها مالکیت خصوصی دارد و از قدیم هم کاربری آنها کشاورزی بوده است.

مدیر پایگاه پژوهشی تپه های سیلک در ارتباط با این اراضی به ایرنا گفت: زمین‌های کشاورزی در حریم درجه یک قرار دارند و تغییرکاربری آنها ممنوع است و اگر ساخت و سازی باشد، انشعابات به آنها تعلق نمی‌گیرد و این شرایط هم کمتر دیده می‌شود، اما آسیب اصلی اتفاقی است که توسط دلالان  صورت می‌گیرد و ما هم به همراهی دادستانی و شهرداری به شدت ایستاده ایم که این اتفاقات به کمترین میزان ممکن باشد.

وی افزود: در چند وقت اخیر چندین حکم تخریب توسط قوه قضاییه و دایره  اجرای احکام شهرداری اجر شده است و یا اینکه اهالی  وقتی با اجرای حکم مواجه  شده‌اند شروع به رفع آثار تخلف کرده‌اند.

مدیر پایگاه پژوهشی تپه های سیلک در پاسخ به این پرسش که چرا برخی ساخت و سازها در سال‌های گذشته توانسته به راحتی به الگوی نادرستی در حریم این اثر باستانی شود گفت: متاسفانه در سال‌های گذشته چندان وحدت رویه در اجرای احکام نبود و بعضی مواقع معدود مواردی بوده است که حکم به تبرئه افراد داده شده و استدلال قضات هم این بوده که این بنا باعث تزلزل بنیان عرصه محوطه سیلک نمی‌شود.

وی در خصوص پیگیری و رفع تخلفاتی که به راحتی توانسته‌اند در حریم سیلک پایدار بمانند افزود: می‌توان با کمک قوه قضائیه املاکی که  در محدوده  زمین‌های دولتی سیلک و همچنین احکامی که باعث تبرئه این ساخت و سازها شده‌اند را زیر سوال برد ، در این ارتباط می‌توان با هماهنگی  قوه قضاییه شهرستان از متخلفان شکایت کرد و این ساخت و سازها را هم رفع کنیم و کاربری کشاورزی زمین‌ها را برگردانیم.

سیلک با قدمت هفت هزار ساله در کاشان قرار دارد و از بازمانده‌های نخستین تمدن در فلات مرکزی ایران است، ۲ تپه شمالی و جنوبی  با ۲ گورستان در اطراف آنها بقایای تمدن سیلک را معرفی می کند. مردم سیلک نخستین افرادی بودند که شهرنشینی را تجربه می کردند، آثار و بقایای باستانی تپه شمالی با ارتفاع و وسعتی کمتر از تپه جنوبی معرف تمدن قدیمی‌تر منطقه است و بر اساس کاوش‌های مرحوم دکتر صادق ملک شهمیرزادی، مدیر کاوش‌های تپه سیلک، کهن‌ترین زیگورات در منطقه ایران و عراق در سیلک قرار داشته است.

گشودن گره کور محدوده سیلک 

مدیر پایگاه پژوهشی تپه‌های سیلک کاشان همچنین یادآور شد: مهمترین مساله‌ محوطه باستانی سیلک به عنوان گره کور، بحث زمین‌های معوض‌ بود که در این راستا دولت گام‌های خوبی را برای حل موضوع برداشته است.

حسین‌زاده افزود: باید محدوده عرصه این محوطه‌ باستانی از سوی دولت بازبینی می‌شد که بر این اساس زمینی را هیات دولت در سال ۸۸ و بعد شورای عالی معماری و شهرسازی در سال ۹۴ مصوب کرد که با نام فتح‌المبین به شهر الحاق شد.

وی با اشاره به اینکه شهرداری کاشان زمین‌ها را جداسازی و سندشان را آماده کرد، یادآور شد: سال ۹۷ نخستین نشست هیات امنای منابع آزادسازی سیلک را تشکیل دادیم که در واقع برای نحوه هدایت منابع تصمیم‌گیری می‌کند.

محوطه باستانی سیلک از چهار بخش شامل ۲ تپه شمالی (کوچک) و جنوبی (بزرگ) و ۲ گورستان (الف در شرق تپه جنوبی) و (ب در غرب تپه شمالی) تشکیل شده است.

تخریب یک خانه باغ در حریم سیلک 

مدیر اجرای احکام شهرداری کاشان گفت: یک باب خانه باغ ساخته ‌شده در حریم تپه‌های تاریخی سیلک در این شهر بر پایه حکم قطعی قضایی تخریب شد.

بهمن کاظمیان افزود: این تخریب در راستای همکاری دستگاه‌های اجرایی کاشان در راستای حفظ زمین‌های ملی، جلوگیری از تغییرکاربری زمین‌های کشاورزی و ممانعت از فرصت‌های به وجودآمده برای سودجویان و دلالان انجام شد.

وی ادامه داد: تخریب این خانه باغ به دنبال دستور شهردار و با درخواست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کاشان مبنی بر همکاری شهرداری برای اجرای هشت فقره از احکام قطعی تخریب ساخت‌ و سازهای غیرمجاز در عرصه تپه‌های سیلک، از سوی اجرای احکام شهرداری تخریب شد.

مدیر اجرای احکام شهرداری کاشان با اشاره به اینکه اجرای این حکم با حضور همکاران شهرداری منطقه چهار و پشتیبانی انتظامی کلانتری ۱۴ یگان امداد نیروی انتظامی انجام شد، توضیح داد: شاکی اصلی پرونده‌های مورد نظر اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است که شهرداری با هدف ادامه روند تغییر کاربری‌ها و تصاحب زمین‌های ملی به عنوان دستگاه همکار و عمل‌کننده، اقدام به تخریب کرد.

وی تصریح کرد: سایر احکام واصله (هفت فقره) پس از تامین پشتیبانی انتظامی و دریافت دستور پشتیبانی از دادستان شهرستان کاشان اجرا خواهد شد.

کاظمیان ادامه داد: باغ‌ویلای یاد شده در زمین کشاورزی به مساحت ۵۰۰ مترمربع توسط مالک یا مالکان خودسرانه به ۲ قطعه تفکیک شده بود و مساحت اعیانی نزدیک به ۱۵۰ مترمربع از نوع دیوار باربر، شناژ قائم و سقف تیرچه بلوک بود که دیوارهای میانی و جداکننده به صورت کامل و سقف تیرچه بلوک و ساختمان مسلح در حد امکان به نحوی که به ساختمان‌های مجاور و همسایگان آسیب نزند، تخریب شد.

مدیر اجرای احکام شهرداری کاشان به شهروندان توصیه کرد از هرگونه خرید و فروش زمین‌های واقع در حریم شهر و سیلک بدون استعلام از شهرداری پرهیز کنند تا علاوه بر جلوگیری از زیان‌های بعدی، انرژی و وقت دستگاه‌های  اجرایی از جمله شهرداری و میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری  صرف خدمت‌رسانی شایسته‌تر به مردم شود.

سیلک کاشان با حدود هشت هزار سال قدمت که امروزه درون محدوده شهری قرار گرفته است، یکی از محوطه‌های باستانی مهم ایران و جهان به شمار می‌رود که در ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ با شماره ۳۸ در فهرست اثرهای تاریخی کشور به ثبت رسیده است.

افزون بر یک‌هزار و ۷۰۰ اثر تاریخی با ارزش از جمله ۳۳۳ اثر ثبت ملی در کاشان وجود دارد.

استان اصفهان به عنوان قطب گردشگری کشور دارای ۱۰۷ شهر و یکهزار و ۹۳۴ روستاست؛ بیش از ۲۲ هزار بنا و اثر تاریخی در این استان شناسایی شده و یکهزار و ۸۵۰ مورد آن به ثبت ملی و چهار اثر آن به نام های میدان امام (نقش جهان)، کاخ چهلستون، باغ فین کاشان و مسجد جامع به ثبت جهانی رسیده است.

 

پس از یک وقفه 70 ساله از عملیات اکتشافی گروه گریشمن، سرانجام در سال 1380 'صادق ملک شهمیرزادی' از اساتید باستان شناسی کشور، برای اجرای طرح موسوم به' بازنگری و ساماندهی تپه های باستانی سیلک' از سوی سازمان میراث فرهنگی برای کاوش به منطقه فرستاده شد.

گروه او طی پنج فصل کاوش که تا سال 1385 ادامه داشت، به نتایج جدیدی دست یافتند که در پنج کتاب منتشر شد.

تلاش های دکتر ملک شهمیرزادی و انتشار نتایج کار او موجب شد تا بار دیگر نگاه ها به سوی سیلک جلب شود. این کتابها ابعاد تازه ای از تمدن ساکنان سیلک پیش روی محققان و باستان شناسان گشود.

شاید مهمترین دستاورد گروه این باستان شناس برجسته، کشف زیگورات(نیایشگاه)شهر سیلک بود، زیگوراتی که قدیمی ترین زیگورات کشف شده ایران و بزرگترین یافته 50 سال گذشته باستان شناسی ایران محسوب می شود، یافته ای که گرشمن(کاشف زیگورات چغازنبیل در خوزستان) نیز نتوانسته ‌بود آن را پیدا کند.

ارتفاع زیگورات سیلک که با استفاده از یک میلیون و 250000 خشت خام درست شده،95/15 متر است و مردم آن دوره در بالای این نیایشگاه، خورشید را بعنوان نماد یکتاپرستی عبادت می کردند.

زیگورات واقع در قسمت مذهبی شهر سیلک با مساحت دوهزار و500 متر مربع و در سه طبقه است که هر طبقه ارتفاعی نزدیک به چهار متر دارد.

کاشف زیگورات سیلک معتقد به اوج شکوه فرهنگی، هنری، اقتصادی و تجاری شهر سیلک در زمان پا برجایی این زیگورات است و از نظر او، ساخت چنین عبادتگاهی با این تعداد خشت نشان از رونق، کثرت جمعیت و پرآب بودن شهر سیلک در چهار هزارو 750 سال پیش دارد که در مقایسه با شهرهای امروزی می توان گفت شهر سیلک یک کلانشهر محسوب می شده است.

به اعتقاد ملک شهمیرزادی، زمین های محوطه باستانی سیلک قصه گوی روایتی پنج هزار ساله به زبان پر رمز و راز خرده سفال ها، اسکلت ها، باقیمانده بناها و اشیاء ریز و درشت پنهان شده در زیر خاکند.

وی بر این عقیده است که ساکنان محوطه باستانی سیلک، کشاورز و دامپرور بوده اند، مردمی که آثار بدست آمده از آنها نشان از چیره دستی شان در هنر، فرهنگ و صنعت دارد، هنرمندانی که فرم و شکل و تزیین سفالینه هایشان بیانگر چیره دستی در ساخت سفال است، ظروف سفالینی که با رنگهای قرمز و خاکستری خود توجه هر بیننده ای را جلب می کنند و در ساخت آنها ابتدا از دست و بعدها با پیشرفت هنر و صنعت مردم ساکن در محوطه از چرخ استفاده شده است، ساکنینی که با ذوب فلزاتی از قبیل مس و نقره و ریخته گری آنها به ساخت ادوات و وسایل گوناگون می پرداختند.

به نظر ملک شهمیرزادی، بعضی از آثار به دست آمده از شهر سیلک نشان از یک ارتباط فرهنگی و تجاری میان ساکنان آن با اعیلامی ها و ساکنین بین النهرین در مزارع پیش از میلاد دارد.

البته محوطه باستانی سیلک دارای دو گورستان متعلق به عصر آهن نیز هست، گورستانهایی که اکنون بدلیل بی توجهی یکی با ساخت جاده منتهی به یک شهرک تخریب شده و از دیگری نیز هیچ اثری بر جا نمانده است.

به عقیده ملک شهمیرزادی، این گورستانها متعلق به اقوام مهاجری بوده که از سوی دریای خزر به این منطقه روی آورده و در فلات مرکزی ایران ساکن شده بودند، گورستانهایی که اجسادی از یکهزار و500 سال پیش از میلاد تا حدودا 800 سال قبل از میلاد در آنها به خاک سپرده شده بودند و مانند جسدهای مدفون در زیر خانه های شهر سیلک بصورت جنینی دفن شده اند و در کنار آنها اشیاء و ظروف سفالین بسیار زیبایی نیز قرار گرفته است، اشیایی که بیانگر اعتقاد مردمان ساکن به زندگی بعد از مرگ دارد.

اما شهر سیلک همیشه شهری پا برجا و پر شکوه باقی نماند و این شهر بدلیلی نامعلوم حدود سه هزار سال پیش خالی از سکنه شد و کم کم خاک چهره شهر را در خود فرو برد و سیلک را به مانند اجساد مردگانش در عمق خود فرو برد.(ولی الله خلیلی)



**ثبت جهانی سیلک در گرو حذف ساخت و سازهای غیرمجاز**



سیلک کاشان، صرفا یک اثر تاریخی مظهر تمدن بشر نیست، اینجا جایی است که هویت ما را بعنوان سلاله ملتی تمدنساز در طول تاریخ بشریت به رخ جهانیان می کشد.

آدم وقتی چنین جایی را می بیند در ابتدا سرشار از احساس شعف و غرور می شود اما وقتی می فهمد بر اثر روند ساخت و سازها در عرصه و حریم این اثر، نام سیلک از فهرست موقت یونسکو برای ثبت جهانی آن خارج شده است، دلش می گیرد.

نام این اثر جهانی که از پتانسیل بالایی برای ثبت جهانی برخوردار است از سال 1997 در فهرست موقت یونسکو قرار داشته اما بخاطر سیل تجاوزهایی که ساخت و سازها به حریم آن وارد کرده، نام این محوطه باستانی از فهرست خارج شده است.

محوطه نامی سیلک در سالهایی که از نظر فعالیت های باستانشناسی به بوته فراموشی سپرده شد، شاهد ساخت بناهایی در محوطه و حریم خود بود و بارها مورد تعرض قرار گرفت که همین مساله باعث تخریب بخشهای زیادی از این محوطه باستانی شد.

این بناها نه تنها در حریم درجه دو و یک٬ بلکه در عرصه تپه های باستانی هم احداث شده اند.

اغلب محوطه های تمدن سیلک در زیر مزارع، خانه ها و خیابانهای اطراف محوطه زیگوراتها واقع اند که هیچ اقدام مؤثری برای نجات آنها صورت نگرفته است.

در سال های اخیر، روند ساخت و سازها روی شهر خفته در خاک سیلک شدت گرفت در حالی که تجاوز به حریم آن با هیچ اقدام پیشگیرانه ای برای حفاظت از این میراث جهانی روبه رو نبود.

گوشه های از تخریب این نماد تمدن بشری ناشی از بی توجهی، درک پایین نسبت به میراث فرهنگی و سوء مدیریت سالهای گذشته را می توان در فهرست زیر مطالعه کرد:

** در سال 1384 با تعیین عرصه و حریم درجه یک، دو و سه تپه باستانی سیلک و تهیه نقشه از خانه های مسکونی، زمین های کشاورزی و باغهای اطراف این تپه باستانی، قرار بود در صورت تأمین اعتبار از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور، طرح آزادسازی مهمترین تپه باستانی کشور آغاز شود، اما تا امروز(زمان اعلام این خبر) حتی بخش کوچکی از این محوطه باستانی نیز آزادسازی نشده بود.

** در سال 1385 خبرگزاری میراث فرهنگی، گزارش دردآوری منتشر کرد مبنی براینکه ساخت و سازهای غیرمجاز که برخی از ‌آنها به صورت شبانه در عرصه و حریم تپه باستانی سیلک انجام می‌شود، ثبت جهانی این اثر باستانی را با خطر مواجه کرده‌ است.

** در سال 1386 جاده ای آسفالته از نزدیکی تپه جنوبی سیلک تا روی تپه شمالی آن کشیده شد که میزان صدمات و آسیب های وارده به این محوطه باستانی از سوی کارشناسان میراث فرهنگی بررسی و اعلام نشد.

**همچنین در سال 1386 گزارش شد که شرکت گاز با تایید کارگروهی از رؤسای اداره های کاشان و اداره میراث فرهنگی این شهرستان،با حفاری در عرصه و محوطه درجه یک سیلک قصد برپایی علمک گاز در این محوطه باستانی هشت هزار ساله را دارد. این درحالی است که هرگونه حفاری عمرانی در سیلک اکیداً ممنوع بود. شرکت گاز برای گازرسانی به ساخت وسازهای غیرقانونی که برخی از آنها همچنان ادامه دارد،در سیلک حفاری و به این قبیل خانه ها گازرسانی کرد، حفاری تا عمق یک متر و نیم بود و بخش زیادی از آن نیز در عرصه و حریم درجه یک سیلک رخ داد.

** در سال 1387 اداره برق کاشان با نصب تیرهای برق در فاصله 100 تا 200 متری تپه های باستانی سیلک، عرصه و حریم درجه یک این تپه های پیش از تاریخی و تاریخی را شکست. اگرچه پایگاه میراث فرهنگی کاشان بطور رسمی از اداره برق خواسته بود بسرعت تیرهای برق نصب شده در فاصله 100 تا 200 متری بخش غربی تپه جنوبی سیلک را جمع آوری کند اما این اداره هیچ اقدامی در این زمینه انجام نداد.

** در سال 1387 بیش از 20 ساخت و ساز جدید در عرصه محوطه باستانی و جهانی سیلک آغاز شد. این ساخت و سازها که برخی از آنها با پروانه ساخت همراه بود، بخش هایی از محوطه را تخریب کرد و حتی منجر به تخریب آثار باستانی این محوطه 8 هزار ساله شد. این اتفاق در حالی رخ داد که طبق آیین نامه قانونی سازمان میراث فرهنگی هر نوع ساخت و سازی در این عرصه ممنوع است.(کاشان از قدیم تاکنون)

البته کارشناسان معتقدند با وجود تعرضهای صورت گرفته هنوز هم می توان به ثبت جهانی تپه های باستانی سیلک امیدوار بود؛ اما این تنها به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مربوط نمی شود و مسوولان شهری کاشان هم باید همکاری لازم در این حوزه را داشته باشند.

در شرایطی که برای ثبت جهانی یک اثر باید حریمهای قانونی آن مشخص شود؛ مجموعه باستانی تپه های سیلک دارای معیارهای ثبت در فهرست آثار جهانی است ولی ساخت و سازهای غیرمجاز در حریم این مجموعه تاریخی بزرگترین مانع در این راه محسوب می شود.

'حمیدرضا زیارتی' کارشناس میراث فرهنگی کاشان با انتقاد از ساخت و سازهای غیرمجاز در حریم مجموعه تاریخی سیلک گفته است: عدم تعامل و همکاری میان دستگاه ها٬ باعث تعرض و ساخت و سازهای غیرمجاز در حریم تپه های سیلک که از لحاظ تاریخی ارزش بسیاری در دنیا دارد٬ شده است.

به گفته وی، اخیرا فردی که در حال ساخت و ساز در حریم درجه دو سیلک بود هنگام عملیات حفر چاه با یک گور خمره ای مواجه شد که در تماس با مأموران میراث فرهنگی٬ موضوع را اطلاع داد که باستانشناسان در محل مستقر شدند و پس از چند روز کاوش و استحکام بخشی اولیه٬ خمره یاد شده را از درون خاک بیرون کشیده و برای انجام مرمت اصولی و مطالعات تکمیلی به کارگاه مرمت این اداره منتقل کردند.

این اثر تاریخی یک مدفن گور خمره ای متعلق به دوره اشکانیان است، اشیای باستانی اینچنینی در تپه های سیلک کم نیست ولی بسیاری از بقایای این نماد تمدن ایران بواسطه ساخت و سازهای غیرقانونی از بین رفته است.

زیارتی، این ساخت و سازهای غیرمجاز را مانع بزرگی برای ثبت جهانی سیلک اعلام کرده است.

بعد از اتمام فعالیت گیرشمن تا سال1380 توجهی به سیلک نشده بود بطوری که بسیاری از اراضی آن تبدیل به زمینهای کشاورزی شد و با گسترش شهر و خانه سازی تا حریم قانونی سیلک٬ چیزی نمانده بود که از این محوطه باستانی جز نام و خاطره ای دیگر باقی نماند.

تپه های باستانی سیلک تا پیش از حضور ملک شهمیرزادی و هیات باستانشناسی در منطقه به اراضی کشاورزی یا زباله دان نخاله های ساختمانی و محل تجمع معتادان تبدیل شده بود.(ظلم تاریخی به نماد اسطورهای کاشان)

روند مخرب محوطه باستانی سیلک تا مدتها ادامه داشت تا اینکه ظاهرا اکنون قرائنی در جهت اصلاح کار در افق منطقه پدیدار شده است.

'محمدحسین طالبیان' معاون سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اخیرا یک کمیته تحت عنوان 'کمیته نجات بخشی و آزاد سازی عرصه سیلک' متشکل از افراد حقیقی و حقوقی تشکیل داده است که این کمیته به صورت دوره ای تشکیل جلسه می دهد.

طالبیان اخیر در نشست این کمیته، 'محوطه باستانی سیلک' را به مثابه هویت ایران دانسته و گفته است: برای شناسایی و برطرف کردن مشکلات سیلک باید به یک وحدت برسیم.

وی افزوده است: باید با سرمایه گذاری و آگاهی بخشی اجتماعی، ارزشهای این محوطه باستانی را به همگان معرفی کنیم.

وی ابزار امیدواری کرده است: امسال(سال93) تمام مشکلات آزادسازی حریم تپه های سیلک برطرف شود تا بتوان بهره گیری لازم فرهنگی را از این محوطه باستانی و تاریخی به عمل آورد.

وی یکی از مشکلات بوجود آمده در تپه های سیلک را بی قانونی در گذشته دانسته و گفته است: ما باید بدنبال این باشیم که چرا عرصه و حریم قانونی این اثر تاریخی رعایت نشده و مجوزهای غیرقانونی در حریم این اثر تاریخی صادر شده است.

طالبیان خاطرنشان کرده است: باید فعالیت های باستان شناسی را در تپه های سیلک به اجرا در آوریم، زیرا با این کار می توان مدیریت و مرزبندهای حریم آن را مشخص کرد.

وی با اعتقاد به اینکه قرارگرفتن تپه های سیلک در مجاورت باغ جهانی فین، کار را برای ثبت جهانی آن با رعایت قوانین یونسکو آسان کرده است، خواستار قاطعیت بیشتر قوه قضاییه برای بحث آزادسازی حریم و عرصه های تپه های سیلک کاشان شده است.(برای شناسایی و برطرف کردن مشکلات سیلک باید به یک وحدت برسیم)

در همین زمینه، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان هم، از آزادسازی عرصه 102 هکتاری محوطه باستانی 'سیلک' برای ثبت آن در میراث جهانی خبر داده است.

'فریدون اللهیاری' گفته است: وزرات راه و شهرسازی برای برطرف کردن موانع ثبت جهانی سیلک در حال انجام اقدامات لازم برای تحویل زمین معارض است.(102 هکتار ازمحوطه باستانی 'سیلک' آزادسازی می شود)



**سخن آخر**



در هر حال، سیلک یکی از آثار جهانی است که وجودش اعتبار زیادی برای کشورمان دارد.

بی برو برگرد، قدمت و نقش این محوطه در آغاز مدنیت بشر، ضرورت توجه به آن را صد چندان می کند.

سیلک از نظر باستان شناسی، مکانی ناب و منحصر بفرد است، جایی که در همه موزه های معروف دنیا، بخشی از آثار بدست آمده از آن وجود دارد.

همه می دانند که کشورهای دنیا حتی ممالک نوپدیدی که عمرشان به زحمت به نیم قرن می رسد، هر یک بدنبال یافتن بهانه ای برای احراز نقششان در تکوین تاریخ بشرند، معهذا شگفت اینکه کشور ما با این همه ید و بیضایش در این زمینه به بخت بلندش پشت پا می زند و به آثارش اهمیت چندانی نمی دهد.

بی شک وجود چنین آثار گرانبهایی در ایران، دهان خیلی از کشورهای دیگر را آب انداخته است، کشورهایی که با دیده اعجاب و حسرت به داشته های تمدنی ما می نگرند.

با توجه به بی مهریهای صورت گرفته به آثار تاریخی و باستانی کشور، این تراژدی غریبی است تقدیر سرزمینی، که جز مردمش، همه به آن مهر می ورزند.

انگار دارندگی، برازندگی می خواهد، که می داند شاید اگر خیلی از آثار تاریخی ما که یغماگران، آنها را به موزه های لوور، آرمیتاژ و ...برده اند، در ایران باقی می ماندند، تاکنون نیست و نابود شده بودند، نه نخندید، شاید از این نظر باید سپاسگزار دزدان آثار فرهنگی کشورمان نیز باشیم.

حکما' این گنجهای گرانبها- که چه دلمان بخواهد و چه نخواهد - معرف هویت و تمدن درخشان ما و حتی خاستگاه تمدن بشرند، بی چک و چانه نیازمند حفظ و حراست و بلکه تلاش برای ثبت شان در فهرست جهانی اند وگرنه اگر به هر دلیل آسیب ببینند باید کلاهمان را بالاتر بگذاریم.

البته خیال نکنید تنها سیلک قربانی اینگونه بی مهری هاست، بقیه آثار ارزشمند تاریخی کشور هم بیش و کم با این نامهربانی ها مواجه اند که دستکم اهم تجاوزهای صورت گرفته به عرصه و حریم آثار تاریخی منطقه کاشان به قرار ذیل قابل دسته بندی است:

1- تجاوزهای متعدد در دهه اخیر به عرصه و حریم محوطه باستانی سیلک

2- تخلف در معماری مجموعه بزرگ تاریخی کاشان از قبیل تراشیدن پایه های باربر آن برای توسعه فضای مغازه ها، حفر زیر زمین، کنده چاه و اجرای فضای طبقاتی در مغازه ها

3- تخریب منظر تاریخی بازار بزرگ کاشان از قبیل نصب MDF و پوشش های نامتعارف متناسب با معماری ارزشمند این بازار

4- تخریب آثار فرهنگی و تاریخی موجود در بافت تاریخی کاشان بدون هماهنگی با اداره میراث فرهنگی به بهانه تعریض معابر(بعنوان مثال تعریض معابر تکیه همت، گذر تبریزها و تخریب بخشی از حریم بازار در حریم میدان تاریخی سنگ موسوم به میرعماد)

5- احداث دیوار آجری در داخل خندق برج و باروی شهر کاشان

6- کاربری باغ کهنه فین که مبین سابقه اصلی بافت فعلی فین کاشان در گذشته بوده است

7- بهره برداری از معدن سنگ آهن در حریم و عرصه چارطاقی نیاسر که موجب تخریب منظری و طبیعی پیرامون و وارد شدن آسیب تدریجی به سازه آن می شود

در هر حال، مظاهر شکل گیری تمدن گمشده بشر در مناطق کویری کشورمان و در جائی که سیلک خوانده می شود، در کنار اعتبارآفرینی زایدالوصفش برای سرزمین مادریمان، نیازمند توجه مسوولان برای صیانت تام و تمام از آن است.

کمترین کار بایسته در این زمینه رفع تجاوزات صورت گرفته به حریم این محوطه باستانی بی بدیل است که این کار نیز در گرو همکاری تمام دستگاه هاست.

به قراری حزن انگیز، تاکنون سه بار نام سیلک در فهرست موقت یونسکو قرار گرفته اما بدلیل همین تجاوزات به حریم آن، هر بار شانس سیلک برای قرار گرفتن در فهرست آثار جهانی از بین رفته است.

امروزه کمترین کار مسوولان در راه پاسداری از سیلک بعنوان مظهر تکوین مدنیت بشر زمینه سازی مجدانه برای ثبت این محوطه باستانی در فهرست جهانی از طریق رفع تهدیدات موجود در حریم این اثر است.

 

 

۸.۵ هکتار اراضی حریم سیلک مورد تعرض قرار گرفت

رییس اداره راه و شهرسازی کاشان گفت: هشت و نیم هکتار از زمین‌های عرصه و حریم تپه‌های سیلک که در مالیکت راه و شهرسازی است، مورد تعرض افراد سودجو قرار گرفته است.

مجتبی آراسته افزود: پیگیری‌های لازم و انجام کارهای قانونی برای بازپس‌گیری این زمین‌ها با همکاری دیگر دستگاه‌های اجرایی شهرستان کاشان در حال انجام است.

وی درباره زمین‌های ۱۰۰ هکتاری سیلک اظهار داشت: این زمین‌ها شامل ۴۱ هکتار عرصه و ۵۹ هکتار حریم است که فقط باید فعالیت کشاورزی در آنها انجام شود.

محوطه باستانی سیلک از چهار بخش شامل ۲ تپه شمالی کوچک و جنوبی بزرگ و ۲ گورستان "الف" در شرق تپه جنوبی و "ب" در غرب تپه شمالی تشکیل شده است.

سیلک با نزدیک به هشت هزار سال قدمت که امروزه درون محدوده شهری کاشان قرار دارد، یکی از محوطه‌های باستانی مهم ایران و جهان به شمار می‌رود که در ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ با شماره ۳۸ در فهرست اثرهای تاریخی کشور به ثبت رسید.

شهرستان کاشان با برخورداری از یک هزار و ۷۰۰ اثر دارای ارزش تاریخی، طبیعی و معنوی شامل ۳۳۳ اثر ثبت ملی و یک اثر ثبت جهانی، در فاصله نزدیک به ۲۰۰ کیلومتری شمال اصفهان واقع شده است.

 

سیلک که از کوران پستی و بلندی‌ روزگار جان سالم به‌در برده، تنها از جلوی درب ورودی است که هویدا می‌شود؛ سمت راست محوطه اتاقی در ابعادی متوسط برای نمایش گزیده‌ای ناچیز از گنجینه یافته‌ها در نظر گرفته شده که از مهره‌های رنگی یک گردن‌آویز تا سرنیزه و سفالینه‌های منقوش را شامل ‌می‌شود و دیوار انتهایی اتاق نیز مجموعه‌ای از تصاویر کاوش‌ها و باستان‌شناسان نصب شده است.

با وجود تلاش‌های صورت گرفته، شرایط کنونی در شان آوازه سیلک نیست؛ سمت چپ محوطه در مسیر سنگ‌فرش منتهی به تپه اصلی که در ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ با شماره ۳۸ در فهرست اثرهای تاریخی کشور به ثبت رسید، درون محفظه‌ای شیشه‌ای ۲ خمره بزرگ به نمایش گذاشته شده است که یکی از آنها به صورت اتفاقی در ملکی شخصی یافت شد که به واقع در حریم بود.

شاید دست تقدیر موجب شد، این شهروند با میراث فرهنگی همکاری کند تا در واقع گورخمره‌ ۲ هزار ساله‌ای به همراه اسکلت مرد متوفای ۳۵ ساله درونش پس از گذشت این همه مدت، اوایل دهه ۹۰ شمسی احیا شود که به طور قطع یافته‌ای مهم برای کمک به درک بهتر رویدادهای گذشته بر این کهن دیار در اختیار پژوهشگران رشته‌های گوناگون از تاریخ تا مردم‌شناسی قرار داد.

سیلک در واقع شامل ۲ تپه شمالی و جنوبی است که اثرهای ارزشمند آن برای سده‌ها در خارج حریم شهری و دور از تیشه و کلنگ سودجویان قرار داشت اما به گواه تاریخ، شوربختانه در این سال‌ها بخشی از آن به یغما رفت تا اینکه با گسترش نامتوازن و بی‌رحمانه باغ‌ها، زمین‌های کشاورزی و املاک شخصی امروزه حلقه محاصره بیش از هر زمان دیگری تنگ شده است.

بنابر تخمین برخی باستان‌شناسان پیشینه این تپه‌ها دست‌کم به نیمه اول هزار پنجم پیش از میلاد بازمی‌گردد و چنین گزارش شده که اثر موجود در سیلک آکروپل شهری از بین رفته یا نوعی معبد و زیارتگاه باشد که بیشتر هم به نتیجه یافته‌ها و گزارش نخستین کاوش بازمی‌گردد.

اما در واقع اگر با تاریخ رو راست باشیم، این تنها یک تخمین است و منطقه برای مدت‌ها تنها تلاش‌های ارزشمند معدود استادان دانشگاهی، کارمندان میراث فرهنگی و علاقه‌مندان باستان‌شناسی را شاهد بوده که عمر گران در میان تلی از خاک صرف پژوهش‌ها و یافته‌ها در چارچوب امکاناتی محدود کردند.

فقدان توجهی درخور یا اختصاص نیافتن اعتبار مناسب، علت هر چه که باشد سیلک در چنین شرایطی درست به اندازه قدمتش از مسیر توسعه عقب مانده و در این میان حریم چند هزار ساله‌اش با هر توجیهی مورد تعرض قرار گرفته تا اینکه امروز به فاصله تنها ۱۰۰ گام، سرنوشتش با سرپناه مالکان، رزق باغداران، روزی کشاورزان و کیسه سودجویان درهم تنیده شده است.

برای دیدن سیلک باید از بلوار امام رضا (ع) یا خیابان امیرکبیر راسته خیابان امیرالمومنین را بگیریم و برویم تا در میانه پس کوچه‌ها و خانه‌های مسکونی به تابلوی قهوه‌ای رنگ کوچکی برسیم که ما را به سمت محدوده‌ای رهنمون شود که امروزه با عنوان تپه سیلک شناخته می‌شود و برخی به آن لقب نخستین خاستگاه تمدن فلات مرکزی ایران داده‌اند.

از محله گبرها تا زیگورات کهن

تپه باستانی سیلک با وجود کوهی از ویژگی‌ها و شایستگی‌ها این روزها در اولویت توجه نیست، البته در باب اهمیت آن تا کنون قلم‌فرسایی‌ها شده که نمونه موجز آن دوبیتی شاعری ظریف است که به قول عباس اعتماد فینی، با ترکیب واژه‌هایی ساده مفهومی ژرف را به مخاطب یادآور می‌شود: بنگر به کاش و کوشش کاشانیان ببین، نقش هنر به پهنه کاشان عیان ببین / خوانند اصفهان نصف جهان قبول، اما در قدمت سیلک تمام جهان ببین.

سیلک امروز با وجود همه اهمیت، داشته‌ها و کاستی‌ها نتیجه تلاش شخصیت‌های بسیاری است که برای چندین دهه در این زمینه همت گماشتند و اعتماد فینی یکی از آخرین بازماندگان نسلی است که به همراه گروهی از باستان‌شناسان نخستین کاوش‌ها و یافته‌ها را در عمل شاهد بوده است. 

وی که متولد ۱۳۱۵ کاشان است و به واسطه حضور پدرش در گروه باستان‌شناسی با سرپرستی رومن گیرشمن فرانسوی امکان نایل شدن به چنین افتخاری را یافته، در گفت‌وگو با ایرنا اظهارداشت: سال ۱۳۱۲ پدرم، حاج احمد که بنای خوبی بود، در تپه‌های سیلک با گیرشمن آشنا و مشغول به کار شد و این همکاری حدود ۳۴ سال تا بیشاپور، ایوان کرخه، شوش و چغازنبیل ادامه یافت.

این فعال میراث فرهنگی افزود: گروه کاوشگران و از جمله پدرم در نهایت هم مدال افتخاری از دولت فرانسه دریافت کردند که اینها زمینه آشنایی و ورودم به هیات باستان‌شناسی در سال ۱۳۲۸ به عنوان شاگرد آشپز و سپس کارگر محوطه شد.

وی اضافه کرد: اگر چه تحصیلات دانشگاهی ندارم اما آن زمان به جای بازی کردن و رفتن به مکتب، نزد پدر با بنایی و لایه‌های مختلف خاک بسیار دقیق آشنا شدم و به تدریج با رازهای دوره‌های مختلف باستان‌شناسی، ساخت و سازها و فرمول ظروفی که ساخته شده‌اند، تسلط یافتم.

اعتماد فینی تصریح کرد: این مدفن راز منجیق رسن عمری دراز و بنایی که ۸۰ قرن بپاست، سند شخصیت و ملیت فرهنگی ماست؛ بزرگی سیلک قابل ذکر نیست؛ هر فرد ایرانی می‌تواند شناسنامه دومی داشته باشد و آن هم تپه سیلک و امثال آن است که در سراسر ایران کم نداریم اما باید به شناخت کاملی از این فرهنگ و تمدن برسیم.

وی تشریح کرد: باورها و نظریه‌ها در مورد سیلک متفاوت است؛ گیرشمن به عنوان نخستین کاوشگر در گزارش کامل یافته‌های خود، آن را یک سازه خشتی مربوط به دوره مادها می‌داند یا قصر و برج نگهبانی.

این فعال میراث فرهنگی تاکید کرد: سیلک از نظر سازه‌ای چیزی شبیه چغازنبیل است اما برای اثبات دقیق، چیزی در دسترس نداریم؛ البته سه سال پیش خاک اینجا را برای آزمایش به آلمان فرستادند که نظریه گیرشمن را بیشتر تایید می‌کرد.

وی یادآور شد: بر اساس یافته‌های پیشین سیلک ۶ دوره فرهنگی منجمله کاسی‌ها، آریایی‌ها، ایلامی‌ها، مادها و هخامنشی‌ها را در خود داشت، در صورتی که پس از گیرشمن اشیایی مانند گورخمره در حریم به دست آمد که گواهی می‌دهد اشکانی‌ها یا ساسانی‌ها نیز اینجا بوده‌اند.

اعتماد فینی با اشاره به افزایش برخی تبلیغ‌ها از جمله برای خرید و فروش فلزیاب و گنج‌یاب در این روزها افزود: موزه لوور فرانسه با وجود حجم زیادی از اثرهای باستانی خاورمیانه منجمله سیلک، پر شده است که در واقع آنها گواهی و شناسنامه جورچین تاریخ این منطقه هستند.

وی بیان کرد: با وجود ظرفیت‌های تاریخی معتبر و شناسنامه‌داری که هست، به همان میزان با شناخت اصل کار فاصله داریم؛ ما نمی‌شناسیم و نمی‌دانیم. همین‌هایی را که داریم را هم باید خوب بشناسیم، نگهداری کنیم و حواس‌مان بیشتر جمع باشد.

این فعال میراث فرهنگی با اشاره به تجاوزها و تصرف‌ها در حریم سیلک تصریح کرد: نمی‌توان به طور قطع گفت که سازه خشتی سیلک در دنیا خاص است ولی یکی از منحصربفردها به شمار می‌رود اما هنگامی که انسان بالای تپه می‌رود و به منظره نگاه می‌کند، دلش می‌سوزد.

وی ادامه داد: امیدواریم روزی برسد که به حریم‌های چنین اثرهای باستانی مهمی به عنوان گنجینه‌هایی ارزشمند بیشتر احترام بگذاریم و با حفظ و حراست، از ویرانی آنها در توفان فراموشی جلوگیری کنیم؛ ما در حال ویران کردن اینها با توفان فراموشی هستیم اما در مقابل سراغ چیزهایی می‌رویم که با فرهنگ و تمدن ما سنخیتی ندارد.

اعتماد فینی بیان کرد: سیلک خیلی حرف برای گفتن داشت اما کسانی که از علم و باستان شناسی و تمدن جدا بودند، برای چهار روز زندگی راحت سنگی در چاه انداختند که امروز دولت و مسوولان میراث فرهنگی تازه به این نتیجه رسیده‌اند تا آن را بیرون بیاورند.

وی اضافه کرد: خدا شاهد است که برای حفظ و حراست از این داشته‌ها همواره تلاش کردیم اما چه فایده؛ سیلک و یک تکه سفال برای برخی شاید هیچ ارزشی نداشته باشد اما برای تاریخ و باستان‌شناسی ارزشمند است، چون تمدن امروزی به یکباره ایجاد نشده است.

این فعال میراث فرهنگی گفت: زمانی این منطقه را منزل گبرها می‌نامیدند یا بسیاری نسبت‌های واهی دیگر می‌دادند تا وقتی سفال‌های به دست آمده تدریجی فروش رفتند و پس از اینکه سر از جایی مانند موزه لوور درآورند و سپس ما تازه متوجه اصل ماجرا شدیم.

وی با بیان اینکه یافته‌های کنونی را مدیون امثال گیرشمن، براون و پوپ هستیم، اظهارداشت: ویل دورانت که نویسنده ۱۲ جلد کتاب قطور در مورد تاریخ بشر است، شرق را گهواره تمدن می‌نامد اما ما از چنین ظرفیتی غافل هستیم.

اعتماد فینی افزود: برج ایفل با ۱۳۰ سال قدمت سالانه میلیون‌ها دلار درامدزایی دارد، اگر سیلک و امثال آن به خوبی نگهداری و زیربنای جذب گردشگر هم آماده شود، ما هم دیگر نیازی به نفت نخواهیم داشت.

وی گفت: شرایط کنونی مایه تاسف است و امیدوارم روزی بیاید که خداوند بزرگ درک و فهمی به امثال بنده بدهد که از این اثرها بیشتر اطلاع داشته باشیم زیرا ما برای گسترش فرهنگ و میراث خودمان احتیاج داریم از سیلک‌ها حراست کنیم.

این فعال میراث فرهنگی با اشاره به برخی انتقادها تصریح کرد: مدام می‌گویند که فلانی آمد و فلان کرد، اما چه فایده ما توانایی نگهداری از اثرهای خود را نداریم و از سوی دیگر با فرض پذیرفتن همه حرف‌ها، باید از همین افراد پرسید خب شمایی که منتقد هستید، در این همه سال چه کرده‌اید.

وی با ابراز امیدواری نسبت بیشتر نشدن تجاوزها در آینده بیان کرد: برخی قسمت‌ها در حال آزادسازی است و امیدوارم که این حمایت ادامه داشته باشد و جوانانی دانش‌آموخته و دلسوز با پشتکار دنباله کار را بگیرند.

تلی به گستره هشت هزار سال تمدن

یک باستان‌شناس و استاد دانشگاه در گفت‌وگو با ایرنا، تپه‌های سیلک را مهم‌ترین محوطه‌ باستانی پیش از تاریخ در فلات مرکزی ایران برشمرد و افزود: اتفاق‌های مهمی از نظر پیشرفت فناورانه، استقرار در دشت و توسعه جوامع روستایی به سوی شهرنشینی در این محل انجام شده و چنین گستردگی فرهنگی در محدوده فلات مرکزی، این اثر تاریخی را از اهمیت خاصی برای باستان‌شناسی در تمام جهان برخوردار کرده است.

محسن جاوری تشریح کرد: یافته‌های دوره اول سیلک به هفت هزار و ۳۰۰ تا هشت هزار سال پیش بازمی‌گردد؛ در این دوره برای نخستین بار در تپه شمالی جامعه‌ای کوچک از گروه‌های شکارگر و گردآورنده‌ها که در دشت کاشان امرار معاش می‌کردند، یکجانشین شدند.

وی اضافه کرد: از این رو برای گذران معیشت و زندگی، یکجانشینان به کشاورزی و دام‌پروری روی آوردند و نخستین جانوران و گیاهان اهلی شده به دست آنها گوسفند، گندم و جو بود که بخشی از خوراک‌شان را تشکیل می‌داد؛ البته آنها هنوز شیوه شکارگر و گردآورندگان را به طور کامل کنار نگذاشته بودند و بخش دیگری از خوراک خود را با شکار حیوان‌های وحشی مانند گاو، اسب، گورخر، آهو و از دشت کاشان تامین می‌کردند.

این باستان‌شناس بیان کرد: با توجه به اینکه گیرشمن در کاوش خود اثرهای معماری این دوره را پیدا نکرد، احتمال می‌رود ساکنان سیلک شمالی خانه‌های خود را به صورت موقت و با استفاده از مواد و مصالح گیاهی مانند نی همراه با گِل می‌ساختند.

به گفته وی، آشنایی با فناوری فلزگری هنوز در این دوره اتفاق نیفتاده بود و ابزار مورد استفاده در امور روزمره از مواد فاسد شدنی مانند پوست، شاخ، چوب و سنگ ساخته می‌شد و از ابزارهای سنگی نیز برای بریدن و سوراخ کردن و هم برای سابیدن استفاده می‌کردند.

جاوری اظهارداشت: نخستین تجربه سفالگری در سیلک، در این دوره اتفاق افتاد و البته در ابتدا این سفال‌ها ساده و بدون نقش و سپس با مرور زمان به صورت منقوش با اشکال ساده و هندسی ساخته می‌شد.

وی ادامه داد: دوره دوم سیلک به ۶ هزار و ۷۰۰ تا هفت هزار و ۲۰۰ سال پیش بازمی‌گردد که در این دوره ساکنان تپه شمالی به طور کامل یکجانشین شده و دارای خانه‌های دایمی با معماری ساده بودند؛ بدین صورت که ابتدا از چینه برای مصالح معماری استفاده می‌کردند.

این استاد دانشگاه افزود: در بازه زمانی چهار هزار و ۹۰۰ تا پنج هزار سال پیش از میلاد مسیح با روش قالب‌گیری خشت را ابداع کردند و از آن به عنوان عنصری در معماری خانه‌ها بهره بردند و با توجه به اینکه درصد زیادی از بقایای حیوانی و گیاهی یافت شده مربوط به بز، گوسفند، گندم و جو بود، چنین به نظر می‌رسد که از منابع به صورت تخصصی‌تر بهره‌برداری می‌کردند.

وی در ادامه گفت: در همین دوره نخستین جرقه‌های دامداری و کشاورزی تخصصی از سوی مردمان سیلک پی ریزی شد و آشنایی و شناخت بیشتر فلز و مس و استفاده از آنها به صورت خام آغاز شد تا با ترکیب چوب، سنگ، استخوان و شاخ ابزارهای مورد نیاز تولید شود.

جاوری اضافه کرد: سفال‌گری در دوره دوم سیلک از کیفیت بهتری برخوردار شد و دلیل آن افزایش توانایی در کنترل حرارت کوره و پخت صحیح سفال بود؛ به عبارت دیگر برخلاف سفالینه‌های دوره اول که رنگ نخودی داشتند و بر روی آنها نقوش ساده هندسی بود، سفال‌های رایج دوره دوم قرمز رنگ با نقش مایه‌های پیچیده گیاهی و حیوانی بود. همچنین سفال‌های دشت قزوین و تهران نیز در این دوره یافت شده که نشان دهنده گسترش دامنه ارتباطات اجتماعی و فرهنگی مردم آن دوره با دیگر نواحی ایران بوده است.

وی همچنین تشریح کرد: دوره سوم سیلک به پنج هزار و ۴۰۰ تا ۶ هزار و ۳۰۰ سال پیش بازمی‌گردد که با آغاز سکونت در تپه جنوبی همراه بوده که خود به هفت دوره تقسیم می‌شود؛ معماری این دوره به شیوه استاندارد درآمد و خانه‌ها به طور معمول دارای چند اتاق، انبار و اجاق بودند و روی دیوار، طاقچه‌هایی برای قرار دادن اشیا تعبیه می‌شد.

این استاد دانشگاه تاکید کرد: با توجه به یافته‌هایی مانند مهر و اثر مهر، ظروف شاخص و بناهای بزرگ در این دوره می‌توان اذعان نمود که شکل‌گیری تخصصی و انباشت بیشتر ثروت در برخی خانواده‌ها موجب ایجاد رتبه‌های اجتماعی و اقتصادی گوناگونی میان افراد جامعه شده بود.

به گفته وی، مردمان سیلک جنوبی از نخستین گروه‌های انسانی ناحیه مرکزی ایران بودند که فناوری فلز را به بهترین شکل مورد استفاده قرار دادند و آن را به عنوان اصلی‌ترین تخصص خود به کار بردند؛ اما علت پیشرفت فلزگری وجود منابع فراوانی مانند مس و نقره در این ناحیه و رونق بازار اشیای فلزی در شوش و بین‌النهرین بود که از آن بهره‌ای نداشتند.

جاوری افزود: برخلاف دوره پیشین که ساخت ظروف سفالی محدود به فرم‌های ساده مانند کاسه‌ها و ظروف دهان‌باز بود، سفال‌گری در دوره سوم سیلک به اوج خود رسید و اختراع چرخ سفال‌گری از سوی آن مردمان، گامی مهم در تولید سفالینه‌های ظریف‌تر با تنوع فرمی و نقش‌مایه‌های گوناگون بود.

وی با اشاره به پیشرفت‌های تمدنی تا دوره پنجم، بین سه هزار تا سه هزار و ۷۰۰ سال پیش اظهارداشت: حدود سال‌های پنج‌هزار تا سه هزار و ۷۰۰ سال پیش، مناطق مرکزی ایران مانند تپه جنوبی سیلک، تپه ازبکی و اریسمان به مدت یک‌هزار تا یک‌هزار و ۲۰۰  سال خالی از سکنه بود که به نظر می‌رسد بحران زیست محیطی موجب کاهش جمعیت و در نهایت متروک شدن این محوطه‌ها شده است.

این باستان‌شناس اضافه کرد: دوره پنجم سیلک با آغاز دوباره سکونت در تپه جنوبی آغاز شد و ممکن است مردمان جدید این محوطه همان ساکنان دام‌پرور پیشین سیلک و یا کوچورهای خارج از منطقه فلات مرکزی ایران بوده باشند.

وی ویژگی خاص این دوره را رواج سفال‌های خاکستری برشمرد که برخلاف دوره‌های گذشته ساده و بدون نقص هستند؛ منشا این نوع سفالگری شمال شرقی ایران بوده است و به نظر می‌رسد این نوع فناوری از همان منطقه وام گرفته شده باشد که البته باستان‌شناسان بسیاری، سفال خاکستری را متعلق به اقوام آریایی دانسته‌اند و وجود آن را نشانه ورود این گروه به ایران مرکزی تلقی کرده‌اند.

جاوری بیان کرد: جز تعداد کمی سفال و معماری‌های بسیار کوچک و کم دوام، اثرهای زیادی از این دوره در سطح محوطه تپه جنوبی دیده نمی‌شود و بیشتر اثرهای یافت شده هم از گورستان الف که در ۱۰۰ متری جنوب‌غربی سیلک واقع شده، به دست آمده است.

وی ادامه داد: دوره ششم سیلک به ۲ هزار و ۷۰۰ تا سه هزار سال پیش بازمی‌گردد که آخرین دوره استقرار در این تپه است و پس از آن محوطه سیاه برای همیشه متروکه گشت و مردمانش در مناطق دیگر دشت کاشان پراکنده شدند.

این استاد دانشگاه، بارزترین اثر باقی مانده از دوره ششم را سکوی خشتی دو طبقه‌ای عنوان کرد که ۱۲ متر ارتفاع دارد.

وی گفت: این سکو روی اثرهای دوره چهارم قرار گرفته و قاعده اول ۷۰ در ۷۰ متر و قاعده دوم ۴۰ در ۴۰ متر است که شهمیرزادی این بنا را زیگورات و متعلق به دوره چهارم دانست اما تاریخ‌گذاری مطلق انجام شده، نشان می‌دهد که ساخت آن در ۲ هزار و ۸۰۰ تا ۲ هزار و ۹۰۰ سال پیش اتفاق افتاده است و احتمال می‌رود مربوط به دوره مادها باشد.

جاوری اضافه کرد: سنت ساخت سفال منقوش در این دوره احیا شد و ظرف‌های لوله‌دار با فرم خاص و نقش مایه‌های نزدیک به اسطوره‌های آریایی مانند جنگاوران، اسب و اسب بالدار در این دوره رواج بسیاری داشت و حتی آجرهایی نیز به دست آمد که دارای نقوشی شبیه به نقش‌مایه‌های ظروف سفالی بود که به احتمال زیاد از آنها به عنوان ازاره دیواره‌ها و قاب درب‌ها استفاده می‌شد.

وی در مورد اهمیت حفاظت از تپه‌های سیلک تصریح کرد: با توجه به اینکه ابعاد اثر بسیار گسترده است و می‌خواهیم آن را برای ثبت در فهرست میراث جهانی برای نسل‌های حال و آینده حفظ و حراست کنیم، موضوع اهمیتی دوچندان دارد.

رئیس پیشین اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کاشان یادآور شد: مهم‌ترین اقدام‌ حفاظتی در چند سال گذشته تعیین عرصه، حریم و ثبت آن بود که خوشبختانه به انجام رسید تا در محدوده و عرصه این اثر منحصربفرد دیگر هیچ تجاوزی نتواند صورت بپذیرد.

وی مهم‌ترین گام برای حفاظت از تپه‌های سیلک در مرحله بعد را آزادسازی کامل عرصه، انجام اقدام‌های حفاظتی و تبدیل آن به یک سایت موزه عنوان کرد و گفت: اگر این اثر با ارزش تاریخی به سایت موزه تبدیل شود، افزون بر بازدیدهای پژوهشی دوره‌ای، امکانات دیگری نیز برای آن از جمله تاسیسات موزه، اجرای طرح‌های مطالعاتی، تداوم کاوش‌های تحقیقاتی و عملیاتی را خواهیم داشت که همه تضمین کننده دوام اثر برای نسل‌های آتی است.

جاوری در زمینه دغدغه دوست‌داران میراث فرهنگی در مورد حریم سیلک نیز پیش‌بینی کرد، در آینده حریم درجه یک هم جزو عرصه خواهد شد و عرصه، حریم را هم پوشش خواهد داد.

بیم و امیدها برای حفظ حریم سیلک

سرپرست پایگاه میراث فرهنگی سیلک کاشان نیز در گفت‌وگو با ایرنا تشریح کرد: سیلک به احتمال خیلی زیاد از دوره قاجار مورد توجه اهالی بوده و حتی سندهایی هست که پیش از کاوش‌های گیرشمن نیز در اینجا حفاری‌هایی صورت گرفته است که بیشتر جنبه تجاری داشتند.

جواد حسین‌زاده ساداتی افزود: تپه در سال ۱۳۱۰ به عنوان معبدی سلوکی ثبت ملی شده بود تا اینکه بر اساس قراردادی بین دولت ایران و فرانسه، گیرشمن به عنوان باستان‌شناسی جوان در سال‌های ۱۳۱۲، ۱۳۱۳ و ۱۳۱۶ سه فصل کاوش انجام داد.

وی بیان کرد: دهه ۴۰ تپه تعیین حدود، فنس‌کشی و نگهبانی برایش تعیین شد اما به تدریج برخی زمین‌خواران منطقه از اواخر دهه ۵۰ با یک تفسیر به رای با بولدوزر به جان محوطه و فنس‌ها افتادند و از آن زمان درگیری بین میراث فرهنگی به عنوان مالک اصلی و برخی از متصرفان تا کنون ادامه داشته است.

سرپرست پایگاه میراث فرهنگی سیلک کاشان اضافه کرد: پس از ۱۳۸۵ نیز به واسطه توسعه شهری در نتیجه افزایش جمعیت و افزایش تقاضای زمین برای ساخت و ساز، زمین‌ها از جمله در سیلک نیز مرغوب شد و امروز در بهترین نقطه شهر قرار گرفته و افراد اشتیاق زیادی برای خرید، تملک و ساخت و ساز دارند؛ چنان که در این ۱۵ سال ساخت و سازها ضربه اساسی به بنیان و حیات این محوطه باستانی زده است.

وی گفت: در حال حاضر تلاش داریم از نظر حقوقی تصرف‌ها و ساخت و سازها را پیگیری کنیم و تا جای ممکن توافق و رفع تصرف صورت گیرد تا دست‌کم بتوانیم محدوده ثبتی اولیه را احیا کنیم.

حسین‌زاده ساداتی همچنین تصریح کرد: در مورد ساخت و سازها با همکاری فرمانداری، دادستانی شهرداری تلاش داریم تا از تخلف‌های جدید به جد جلوگیری شود.

وی در مورد تعیین حدود اظهارداشت: پیش‌تر این امر برابر مطالعات و پژوهش‌های باستان‌شناسی صورت نگرفته و تعیین حدود سیلک چشمی انجام شده بود، از این رو گمانه‌زنی با کمک دانشگاه کاشان برای تعیین عرصه و حریم سیلک انجام شد تا بعدها در چارچوب ضوابطی به اجرا درآید که امروز آن ضوابط ابلاغ شده است.

این کارشناس یادآور شد: ۴۱ هکتار عرصه در سیلک داریم و هر گونه فعالیت در آن محدود است؛ در کنارش نیز حریم درجه یک داریم که البته ۹۰ درصد آن شامل زمین کشاورزی و باغ است اما سوای کسانی که پیش‌تر پروانه یا سندی داشتند، تغییر کاربری جدید در آن ممنوع است.

وی ادامه داد: از سوی دیگر در طرح تفصیلی شهر، محدوده عرصه و حریم درجه یک که در مجموع به ۱۰۰ هکتار می‌رسد، از حریم شهری خارج شد تا از این پس هیچ گونه انشعاب و خدمات شهری به متقاضیان تعلق نگیرد.

حسین‌زاده افزود: در حریم درجه دو نیز ساخت و ساز تا ۷.۵ متر و در حریم درجه سه تا ۱۰.۵ متر ارتفاع مجاز شده است.

وی در مورد اقدام‌ها برای تملک اراضی مجاور هم گفت: شورای عالی معماری و شهرسازی از سال ۸۴ مجموعه‌ای به نام فتح‌المبین را به بخش جنوبی شهر الحاق کرد که از آن بخش زمین‌هایی برای تملک‌های سیلک در نظر گرفته شده است و مرحله نخست را با کمک شهرداری و فرمانداری در دست اجرا داریم.

سرپرست پایگاه میراث فرهنگی سیلک کاشان اضافه کرد: صندوقی هیات امنایی در راستای تامین منابع آزادسازی نیز از شهریورماه سال گذشته ایجاد شد که کار آن بررسی همین مساله تملک‌ها بر اساس اولویت‌ها است؛ چرا که همه موارد در اولویت قرار ندارند و از سویی منابع مالی نیز برای تملک کامل محدوده کافی نیست.

وی همچنین یادآور شد: بیشتر یافته‌ها از سیلک با توجه به وسعت حفاری‌هایی که صورت گرفته بود، مربوط به دوره گیرشمن می‌شود و پس از آن سال ۱۳۸۰ صادق ملک شهمیرزادی کار درجه یکی را از نظر باستان‌شناسی با کمک همکارانش انجام داد و در مدت پنج سال اطلاعاتی که از زمان گیرشمن داشتیم، به‌روز و برخی کاستی‌ها و ابهام‌های آن اصلاح شد و همچنین یافته‌های جدید مانند رودخانه و دیوار سیلک را اضافه کردند.

حسین‌زاده افزود: سال ۱۳۸۷ هم برخی فعالیت‌ها در تپه شمالی به صورت محدود انجام و موجب دقیق‌تر شدن گاه‌نگاری محوطه شد؛ بر اساس این تاریخ‌گذاری‌ها می‌دانیم که نخستین مردمان سیلک از حدود هشت هزار سال پیش در تپه شمالی سکونت داشتند و تا ۲ هزار و ۷۰۰ سال پیش با چند وقفه به حیات در این محوطه ادامه دادند. 

وی تشریح کرد: یافته‌های ما نشان می‌دهد که چهار بخش محوطه شامل تپه شمالی و جنوبی، گورستان الف و ب در مجموع محدوده‌ای شامل ۴۰ هکتار را شامل می‌شود که البته همه این محدوده مسکونی نبوده است و از سوی دیگر احتمال می‌رود در اطراف سیلک اثرهای بیشتری داشته باشیم، چنان که تا کنون ۲ گورخمره نیز از حریم درجه یک پیدا شده است.

این کارشناس بیان کرد: از ۱۳۹۷ یک‌سالی به درازا کشید تا تپه شمالی نخاله‌برداری و فنس‌کشی شد، فنس تپه جنوبی را کامل کردیم، فضاهای موجود را با حفظ اصول مرمتی ساماندهی و شکل فضا و تغییر کاربری انجام شد تا سالنی برای نمایش برخی از اثرها به صورت موزه داشته باشیم.

وی افزود: عرصه جایی است که جسم و تن اثر تاریخی در آن قرار دارد، ارایه هر گونه خدمات شهری ممنوع است و هیچ شخصیت حقیقی یا حقوقی حق تجاوز به آن را ندارد؛ حتی در خود محوطه، میراث فرهنگی نیز بر اساس ضوابط سخت‌گیرانه برای فعالیت‌های مرمتی و باستان‌شناسی مجاز به فعالیت است.

حسین‌زاده با بیان اینکه اثر تاریخی متعلق به یک فرد یا دوره تاریخی نیست و زمان و جغرافیا نمی‌شناسد، تصریح کرد: در این سال‌ها با تفسیر نادرست از یک قانونی که ارتباطی به موضوع ندارد، تخلفی صورت گرفته است که با کمک دادستانی و فرمانداری پیگیری هستیم تا انشعاب‌های غیرمجاز را از عرصه جمع‌آوری کنیم.

وی با اشاره به برخوردها با برخی خانه‌ها، خانه‌باغ‌ها و دیوارکشی‌ها اضافه کرد: حریم درجه یک ۵۸ هکتار است که در این حوزه خدمات شهری برای ساخت و سازهای جدید داده نمی‌شود و مالکان باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی برای تغییر کاربری مطمئن باشند که خدماتی به آنها تعلق نخواهد گرفت.

سرپرست پایگاه میراث فرهنگی سیلک کاشان تاکید کرد: پیگیر هستیم از دادستانی تا هرگونه معاملات ملکی در عرصه و حریم درجه یک با استعلام از ما انجام شود، زیرا برخی نادانسته معامله‌ای انجام می‌دهند که در واقع خرید زمین تصرفی، فاقد سند یا غیرقانونی است و در نهایت هم موجب شکل‌گیری پرونده‌هایی در دستگاه قضایی می‌شود که شهروندان باید در این زمینه بسیار مراقب باشند.

وی همچنین اظهارداشت: برنامه‌ای از طریق دفتر امور پایگاه‌های میراث فرهنگی برای ایجاد مجموعه‌ای فرهنگی داریم که ممکن است با کمک شهرداری انجام شود؛ البته هنوز نهایی و جانمایی نشده است اما شاید در حریم درجه یک بتوانیم مجموعه‌ای موزه‌ای، نمایشگاهی، اداری و پژوهشی ویژه سیلک و کاشان راه‌اندازی کنیم.

حسین‌زاده افزود: این برنامه البته بلند مدت است و در حال مطالعه هستیم که در صورت اتمام، نوروز سال آینده طرح اولیه ارایه خواهد شد.

وی با اشاره به دغدغه‌های دوست‌داران میراث فرهنگی نیز گفت: تمدن‌های بسیاری در سیلک به وجود آمدند و رفتند؛ از ۱۳۱۰ تا کنون دست‌کم سه نسل به خود دیده اما در نهایت سرجای خود مانده است.

سرپرست پایگاه میراث فرهنگی سیلک کاشان بیان کرد: دغدغه‌های ما همانی است که علاقه‌مندان میراث فرهنگی برای دهه‌ها داشته‌اند، زیرا سیلک ارزشی فرای ایران دارد و از نامزدهای اثرهای تاریخی ثبت جهانی به شمار می‌رود.

وی یادآور شد: یک اثر تاریخی برای ثبت جهانی چند شاخص باید داشته باشد، سیلک نشان دهنده مرحله‌های گوناگونی از تحولات اولیه زندگی بشر از یکجانشینی تا سفال‌گری و فلزگری است؛ و از این روست که آن را یکی از خاستگاه‌های تمدن می‌گویند.

حسین‌زاده اضافه کرد: سیلک در مجامع علمی مشهور است و در موزه‌های مهم جهان اثرها، کتاب‌ها و مقاله‌های علمی بسیاری در مورد آن وجود دارد که نشان دهنده مرحله بلندی از تحول زندگی در منطقه‌ای است که امروز با نام ایران می‌شناسیم.

وی گفت: سیلک اطلاعات تاریخ منطقه مرکزی ایران از چند هزار سال پیش تا کنون را در خود دارد، نمی‌شود در ایران و کاشان زندگی کرد اما سیلک را نادیده گرفت زیرا آنچه در نهایت از این اثر نگهبانی می‌کند، به واقع چشم ملت و بشریت است.

در مجموع بیش از یک‌هزار و ۷۰۰ اثر تاریخی با ارزش منجمله ۳۳۳ اثر ثبت ملی در کاشان وجود دارد.

شهرستان کاشان با جمعیت افزون بر ۳۶۸ هزار نفر، در فاصله نزدیک به ۲۰۰ کیلومتری شمال اصفهان واقع شده است.

 

عزم مقابله با ساخت و سازهای مسئله‌دار در کاشان وجود ندارد

 

بزرگترین خانه در حریم تپه‌های سیلک ساخته شد و علی‌رغم تشکیل زنجیره انسانی و شکایت به مراجع قانونی و … آن خانه استوار و با اقتدار در حریم اصلی تاریخ کهن ما سرپاست و به قدیمی‌ترین میراث بشری دهن کجی میکند، مانده‌ایم ساکنان آن خانه چگونه این شرایط را زندگی می‌کنند و وجدان‌شان آزرده نمی‌شود!

پمپ بنزینی با تخریب و تملک فضای سبز که متعلق به اموال عمومی است در پیچ یک میدان و در میانه فضای سبز و تصرف قسمتی از خیابان و همان فضای سبز احداث می‌شود. در نقطه‌ای که هر عقل سلیمی از احداث آن در چنین مکانی تعجب میکند، از تعرض به فضای سبز و غصب اموال عمومی با کمک مسئولین بگذریم.

در اینکه عده‌ای از مسئولین شهر در این ماجرا دست داشته و حمایت پنهان میکنند چه کسی می‌تواند شکی داشته باشد؟ اگر چه همه سکوت کرده و چشم بر این تخلف محرز و آشکار بسته اند!

اگر چه شنیده شده که با تلاش و اقدامات شخصی یک شهروند و شکایت کیفری و حقوقی و مراجعات مکرر به فرمانداری، شورای تأمین شهرستان عملیات ساخت و ساز این پمپ بنزین را فعلاً متوقف کرده است. اما بنابر تجربیات گذشته مدتی که بگذرد و آبها از آسیاب بیفتد این پمپ بنزین هم بکار خود ادامه می‌دهد!

حتی دادستان کاشان نیز ممانعت از این اقدام را در حوزه اختیارات خود نداسته و شکوائیه شهروندی که به وی نوشته را نپذیرفته است!

و امروز اخباری از تخریب اطراف شاه نشین خانه بروجردی‌ها و تصمیم برای بلندمرتبه سازی در حریم درجه یک یک میراث کهن ایرانی و بشری می‌شنویم که در سکوت مطلق مسئولین شهری انجام می‌شود.

چندی قبل نوشته یک شهروند در کاشان نیوز منتشر شد مبنی بر پیشنهاد به شهرداری برای خرید ملکی که مانع دید خانه بروجردیها از مرکز بافت تاریخی کاشان، خیابان علوی شده بود.

پس از آن سایت محلی «اهل کاشانم» در گزارشی با عنوان «کلنگ‌های بی هوا در بافت تاریخی کاشان» به این موضوع پرداخت که تنها با یک جوابیه بی سر و ته ماجرا را درز گرفتند. روز گذشته هم سایت خبری «ربیع» تحت عنوان«خانه را خراب نکنید!» به همین موضوع پرداخته است.

اما دریغ از یک حرکت مسئولین شهری! شهردار، فرماندار، دادستان، شورای شهر و … برای چه کاری در شهر حضور دارند و مسئولیت قبول کرده‌اند؟ مگر نه اینکه این‌ها اموال عمومی و میراث فرهنگی و متعلق به همه شهروندان کاشانی و همه ملت ایران است؟

حتی در خبرها آمده که مدیرکل میراث استان از بریدن روبان شروع این پروژه خودداری کرده. همین! اما عزم مسئولین این پروژه کمترین خللی پیدا نکرده و مدیر کل هم پس از آن اقدامی نکرده است!؟

از آنچه در دیگر بخش‌های بافت تاریخی و دیگر مناطق شهر در جریان است می‌گذریم اما فراموش نکنیم آینده نام ما را با خیر و نیکی نخواند برد! همه ما را! آنکه مانع نشد، آنکه همراهی کرد و آو که سکوت کرد.

حافظه جامعه فراموش نمی‌کند تخریب گذر تبریزی‌ها و مقبره دوره ایلخانی را، سرقت کوبه های درب مسجد آقابزرگ را و کاشی‌های فیروزه منار زین الدین را و …خیابان کشیدن و مرکز تجاری ساختن در میانه بافت تاریخی شهر را و … .

حداقل اینها مواردی و اسنادی خواهند بود که آیندگان حکم بی کفایتی مدیران این شهر را صادر کنند، اگر چه الان کسی جرئت نکند حرفی از آن بزند.

کاشان نیوز

 

با بررسی موضوع و پرسیدن علت این بی توجهی ها را، از اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری کاشان متوجه شدیم در این ماجرا بلندی صدای مسئولین میراث فرهنگی به گوش مسئولین بالاتر نمی رسد و اگر هم می رسد کسی با آن کاری ندارد.

به گزارش خبرنگار ایمنا از کاشان، آری نام تپه های باستانی سیلک و بازار تاریخی کاشان برای همه افراد ایرانی و حتی برای خارج از مرزها نام آشنایی است.
داستان سیلک داستان غربت در بی فرهنگی هاست جایی که عرصه و حرائم آن به شخم زده می شود و انگار نه انگار که چه بلایی بر سر این تمدن می آید. 

البته حق با اهالی منطقه است، کسانی که در آن اطراف قطعه زمینی دارند و می خواهند آن را بسازند ولی اداره میراث فرهنگی اجازه نمی دهد.
علت را جویا شدیم متوجه شدیم ضوابط میراث فرهنگی برای سیلک و حرائم آن مشخص است و در حریم های دو و سه مجوز ساخت و ساز داده می شود ولی در عرصه و حریم یک این اجازه را نمی دهند.
پاسخ مسوولان در این رابطه چنین بود: در جایی که نخستین زیستگاه تمدن بشر بوده و رازها و تاریخ ما در دل این حرائم است وظیفه ما حفظ و نگهداری از این یادگار تاریخی است.
پاسخ منطقی است، اما پس مردم چه می شوند؟ مالکین آن منطقه چه کنند؟ با پیگیری های فراوان زمانی اطراف تپه های سیلک همه باغ و زمین کشاورزی بوده و عده ای با خرید آنها و قواره بندی کردن اقدام به فروش بدون سند مالکیت می کنند، حال قانون تغییر کاربری اراضی کشاورزی و باغات بماند که آن موقع جهاد کشاورزی کجا بوده است و اینکه ۸۳ سال است که سیلک ثبت ملی کشورمان شده یعنی سال۱۳۱۰با شماره ثبت ۳۸ و البته داستان شهرداری بماند تا بعد.
به تازگی خبردار شدیم یکی از همین مالکین بر روی خود تپه های سیلک شروع به ساخت و ساز کرده است. 

ناخداگاه بحث شکایت و دادگاه به ذهنم خطور کرد چرا شکایت نمی کنند! 
میراث فرهنگی در این باره می گوید: ما چند صد فقره شکایت برای ساخت و ساز های اطراف سیلک تنظیم کرده ایم ولی بی نتیجه مانده است و دادگاه با مردم است نه با قانون. 

این در حالی است که شخصی به نام آقای م. به علت منفعت شخصی و داشتن پول و ارتباط با مقامات شهری اقدام به ساخت کاخی کرده و علیرغم شکایت بر علیه وی، خیلی زودتر از هر حکمی، حکم تبرعه وی صادر می شود.
در همین حال تصمیم گرفتیم از نزدیک این سایت باستانی را ببینیم.
به سایت رفتیم منطقه را خوب دقت کردیم اطراف تپه ها هیچ حصار و دیواری ندارد فقط ورودی آن چند نرده و کانکس و چند اتاق که از بازدید کنندگان بلیط می گیرند و برای بازدید آنها را روی تپه می فرستند، با آنها روی تپه رفتیم منظره بی نظیری داشت اما چشممان به یک گله سگ ولگرد افتاد، ترسیدیم که به ما حمله کنند سریع به پایین تپه ها آمدیم و از آقای مسوول پرسیدیم:چرا اینجا دیوار و حصار ندارد؟ این سگ ها اینجا چه کار می کنند؟ 
در پاسخ گفت: قسمت هایی از تپه در مالکیت اشخاص هست و اهالی برای رفت و آمد خود اجازه حصار یا دیوار کشی نمی دهند، در خصوص سگ ها هم گفت غیر از سگ ها حیواناتی چون روباه، شغال، جوجه تیغی، مار و عقرب هم دارد که علیرغم چندین بار مکاتبه با ارگان های مربوطه اقدامی برای دفع آنها صورت نگرفته است.
راستی بماند که شنیدیم قبلاً، یعنی همین چند ماه پیش بعضی ضلع های اطراف تپه های سیلک دارای حصار و دوربین های مداربسته بوده که به سرقت رفته، البته علت آن با این همه مشکلات و معضلات کاملا مشخص است. 
به سراغ اهالی رفتم، دل اهالی از مسوولین پر بود، ولی حرف اول و آخرشان این بود یا زمین های ما را بخرید یا اجازه دهید ما بسازیم.
به آنها گفتم پس این همه ساخت و ساز اطراف سیلک چیست، آنها گفتند اکثراً بدون مجوز و خارج از اصول مهندسی است.
گفتم پس نقش شهرداری چه می شود؟ در پاسخ گفتند: شهرداری تنها می گوید اگر بدون مجوز و پروانه بسازید بعداً جریمه می شوید. 

راهی بازار کاشان شدم، از قبل می دانستم که بازار کاشان در دل خود بیش از ۵۰ اثر منحصر به فرد که از آن ۲۷ اثر مجزا ثبت ملی شده اند وجود دارد.
چند قدمی که برداشتم به مغازه ای برخوردم که داشت ساخت و ساز می کرد، دور از چشم میراث دوستان سقف و پایه و هرچه که از قدمت این مغازه که پاره تن این بازار بود را از ریشه در آورده بود، کمی جلوتر رفتم، باز مورد مشابه دیگر و باز تخلفی دیگر.
از برخی کسبه که مشخص بود به میراث فرهنگی علاقه مند هستند پرسیدم، اینجا جزء میراث فرهنگی نیست؟ گفتن بله هست.
پرسیدم پس اداره میراث فرهنگی کجاست؟ چرا با کسانی که اینطور به تخریب بازار تاریخی افتاده اند برخورد نمی کنند؟ 
گفتند: اداره میراث فرهنگی هر روز در بازار حضور دارد و این مسائل را می بینند هر روز عکس می گیرند و شکایت می کنند اما فکر می کنیم زورشان نمی رسد با متخلفین برخورد کنند.

از نقش شهرداری در این قضیه نگران کننده پرسیدم که همان حرف اهالی سیلک را شنیدم.
به ناچار دوبار به میراث فرهنگی رفتم، طی مسیر به آنجا با لپ تاپم از اینترنت اخبار میراث فرهنگی کاشان را جستجو می کردم که به این مطلب برخورد که به نقل از سرپرست اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری کاشان (مهران سرمدیان) نوشته بود: با توجه به روند مرمت های غیر مجاز در بازار تاریخی کاشان که به شماره ۱۲۸۴ به ثبت آثار ملی کشور رسیده است و همچنین علی‌رغم تذکرات مستمر مامورین یگان حفاظت اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری کاشان و عدم توجه مالکین متخلف در بازار، این اداره توسط نیروهای اجرایی اقدام به رفع آثار تخلف خواهد کرد و هزینه های مربوط به رفع آثار تخلف از مالکین طی مراحل قانونی اخذ خواهد شد.
همچنین وی گفته بود: سایر متخلفین که در چند سال گذشته بدون مجوز و یا برخلاف مجوز میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری در بازار و بافت تاریخی کاشان اقدام به رفع آثار تخلف نکرده اند در آینده نزدیک در انتظار اجرای احکام قضایی باشند.
نهایتاً توانستم با سرپرست اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری کاشان ملاقات کنم.
از وی در خصوص وضعیت بازار و معضلاتی که دیده بودم پرسیدم.
وی می گوید: البته تمام نگرانی این اداره حفظ و نگهداری از میراث فرهنگی و تاریخی شهر است ولی مشکلات عدیده که از همه طرف سر راه ما قرار می گیرد مانع برخورد با متخلفین و جلوگیری از آن می شود.
سرپرست اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری کاشان در خصوص موانع و مشکلات اداره میراث فرهنگی، این شهرستان گفت: ما حدود ۸۰ پرونده قضائی در دادگستری کاشان برای تخلفات در بازار داریم که در بیشتر رای های صادره حکم به رفع آثار تخلف صادر شده اما ما هر وقت برای اجرای حکم ها رفتیم با عدم همکاری نیروی انتظامی و اینکه به دلائل سیاسی و اجتماعی الان موقع اجرای حکم نیست مواجه شدیم و یا با میانجی‌گری نهادهای مختلف اجرای این احکام به تعویق می افتد.
از وی برای مغازه ای که اقدام به تخریب سقف و پایه های آن کرده بود توضیح خواستم که افزود: متاسفانه علی رغم چندین بار شکایت از " ر . ک " که اقدام به تخلفی بزرگ در بازار کاشان کرده است و برخلاف مندرج در قوانین در کمال تعجب از دادگستری کاشان حکم تبرعه می گیرد.
در همین رابطه با سید محمد ناظم رضوی، شهردار کاشان، به گفت و گو نشستیم.
وی با اشاره به اینکه پیشگیری از تبعات منفی ناشی از ساخت و سازهای غیر مجاز، به لحاظ فنی از مهم ترین اهداف اجرای این طرح است، می گوید: ساخت و سازهای غیر مجاز از پرحاشیه ترین مباحث شهری است که نه تنها موجب آسیب رساندن به سیما و منظر شهری می شود بلکه روند شهرسازی را هم با مشکل مواجه می کند.
شهردار کاشان به اجرای این طرح از طریق بخش خصوصی اشاره کرد و گفت: جلوگیری از ساخت و سازهای غیر مجاز و رعایت قوانین و ضوابط شهرسازی و معماری در قالب طرح های پیشگیرانه مثمر ثمر خواهد بود.
وی، با تاکید بر لزوم فرهنگ سازی در زمینه اجرای قوانین ساخت و ساز تصریح کرد: نظارت بر اجرای صحیح قانون مهمترین وظیفه و سرلوحه اجرای این گونه فعالیت ها است.
و اما حسن نعناکار، معاون شهرسازی و معماری شهرداری کاشان نیز در این باره می گوید: تپه های سیلک با عرصه، حریم درجه یک، درجه دو و درجه سه تعریف شده است.
وی ضمن اشاره به اینکه در طرح جامع تفضیلی بازنگری حریم و محدوده مشخص می شود، افزود: در حریم درجه یک و عرصه سیلک نبایستی هیچگونه ساخت و سازی صورت گیرد. 
معاون شهرسازی و معماری شهرداری کاشان ارتفاع ساخت و ساز در حریم درجه دو را تا ۵/۴ متر و حریم درجه سه را تا ۵/۷ متر، آن‌ هم بصورت محدودیتی کاملا کنترل شده با نظارت شهرداری کاشان عنوان کرد. 

وی گفت: امیواریم با متولی شدن شهرداری کاشان در حریم و عرصه تاریخی سیلک محدودیت این بنای تاریخی کاملا کنترل شده و از وضعیت نابسامان و بی نظم خارج شود.
نعناکار، ضمن تاکید بر تلاش های بی دریغ میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کاشان در این حریم افزود: رویکرد شهرداری نیز احیای سیلک است.
وی ضمن اشاره به فعالیت ها و صدور مجوزهای ساخت و ساز در اطراف حریم سیلک از سال ۷۸ تاکنون اذعان داشت: متاسفانه افرادی که در دوره های قبل مجوز و پروانه ساخت گرفته اند بی نظمی هایی را در این حریم ایجاد کرده اند.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری کاشان، به ساختمانی که به سبک یونانی در درجه دو سیلک ساخته شده است اشاره کرد و گفت: متاسفانه این سبک ساخت، معماری اسلامی و اصیل کاشان را به کلی زیر پا گذاشته است.
به گفته وی، ورود شهرداری در حریم سیلک مانع از ساخت و سازها و صدور مجوزهایی که به این حریم صدمه وارد می کند خواهد شد.
نعناکار در ادامه، از احیای بافت سنتی بازار تاریخی کاشان که در حال حاضر نیز توسط مسوول بافت تاریخی در حال اجرا است خبر داد و گفت: برنامه ریزی و نظارت بر ساخت و سازهای غیر مجاز و تغییر شکل سنتی در بازار کاشان از اهداف این طرح است.
وی افزود: خط روش فعالیت ها و احیای بافت سنتی از مهمترین اقدامات شهرداری در راستای حفظ ارزش ها و معماری اصیل اسلامی کاشان است./1

 

مدیر منطقه‌ 2 شهرداری کاشان: تنها راه نجات تپه‌ سیلک کم کردن عرصه و حریم آن است

 

آزادسازی تپه‌ تاریخی سیلک یکی از مهم‌ترین بحث‌هایی ‌است که از زمان پیدا شدن این محوطه، مسؤولان و متولیان میراث فرهنگی را درگیر خود کرده، ولی هنوز راهکاری مناسب پیدا نشده تا بخش‌های تاریخی را که در اختیار مردم کاشان است، آزادسازی و از ساخت‌وساز بی‌رویه در این محوطه جلوگیری کند.

به گزارش خبرنگار  خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، هرچند به نظر می‌رسد مسؤولان میراث فرهنگی در استان اصفهان و حتا در حوزه‌ معاونت میراث فرهنگی کشور در حال بررسی راهکارهایی برای این مشکل هستند، اما به نظر می‌رسد بعضی پیشنهادات در این حوزه فقط از دید کارشناسان شهرداری قابل توجه و اجرایی شدن است از جمله، کم کردن بخشی از حریم تپه‌ سیلک است.

کم کردن حریم محوطه‌ی تاریخی راه حل مشکلات سیلک

مدیر منطقه‌ 2 شهرداری کاشان گفت: بزرگ‌ترین دغدغه‌ شهرداری کاشان حفاظت و حراست از تپه‌های باستانی سیلک به‌عنوان گوهری ارزشمند و منحصربه‌فرد است.

مهدی هوشمندی‌نژاد با اشاره به انجام توافق‌های اولیه در جلسه‌ای که با حضور مسئولان سازمان میراث فرهنگی کشور در روزهای پایانی سال گذشته در کاشان برگزار شد، اظهار کرد: بدون شک، نهادی مانند شهرداری، وظیفه‌ی سازمان‌ها و موسسات متولی در بخش‌های دیگر را نمی‌تواند انجام دهد، آزادسازی حریم محوطه‌ی سیلک نیز یکی از این وظایف است.

وی ادامه داد: آزادسازی حریم این محوطه به اعتبار نیاز دارد، مدیریت شهری کاشان بخشی از این اعتبار را می‌تواند تأمین کند. همچنین شهرداری با کسانی که در آزادسازی حریم تپه‌های سیلک همکاری می‌کنند، در زمینه‌ صدور مجوز و پروانه‌ ساختمانی مساعدت می‌کند، ولی این نهاد توان آزادسازی همه‌ی این محدوده‌ تاریخی را ندارد.

او گفت: در آن جلسه، بخش‌هایی از اراضی ملی به‌عنوان زمین‌های معوض برای حریم درجه‌ی یک در عرصه‌ تپه‌ سیلک در نظر گرفته شد که اگر این قضیه مورد حمایت ملی قرار گیرد، یک پشتوانه خواهد بود و در کمک به سازمان میراث فرهنگی و دیگر متولیان بسیار مفید است.

وی با تأکید بر محدود بودن اعتبارات شهرداری کاشان، بیان کرد: امکان اختصاص اعتباری کلان برای آزادسازی حرایم تپه‌های سیلک فقط توسط شهرداری کاشان وجود ندارد، چون این کار با توجه به برآورد انجام‌شده در سال گذشته، به حدود 276 میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد. بحث حرایم تپه‌های سیلک آن‌قدر وسیع است که هر موسسه‌ای به نوعی تلاش می‌کند از این کار شانه خالی کند. ابعاد این کار در حد یک پروژه‌ی ملی است. این پروژه در حد و اندازه‌ مدیریت شهری و اداره‌ میراث فرهنگی وگردشگری کاشان نیست.

او تپه‌های سیلک را دارای عرصه‌ای با 36 هکتار وسعت دانست و افزود: حریم درجه‌ یک این تپه‌ها 66 هکتار، ‌حریم درجه‌ی دو 67 هکتار و حریم درجه‌ی سه تپه‌های سیلک 31 هکتار است. براساس برآوردهای اولیه‌ی انجام‌شده اگر قرار باشد این آزادسازی انجام شود و حرایم تملک شوند، با توجه به طرح مصوب موجود، برآورد اولیه برای وارد شدن به عرصه‌ی اجرا، حدود 276 میلیارد تومان اعتبار است.

هوشمندی‌نژاد در توضیح برخی ضوابط و مقررات در حوزه‌ی میراث فرهنگی، گفت: براساس ضوابط، در عرصه و حریم درجه‌ی یک نباید اجازه‌ی هیچ ساخت‌وسازی داده شود. در حریم درجه‌ی دو نیز ساخت بنا تا ارتفاع 5 / 4 متر و در حریم درجه‌ی سه تا ارتفاع 5 / 7 متر ارتفاع مجاز است. بدیهی است اگر بخواهیم این حرایم و عرصه را تملک کنیم باید هزینه‌ی آن را پرداخت کنیم. این در حالی است که اکنون فقط برای عرصه و حریم درجه‌ی یک اعتبار داریم و در حرایم درجه‌ی دو و سه فقط محدودیت ارتفاع وجود دارد.

وی ادامه داد: کاشان به‌دلیل اقلیم جغرافیایی‌اش، به‌صورت افقی رشد می‌کند و ارتفاع سطحی زیادی ندارد. بنابراین ما فقط با آزادسازی عرصه و حریم درجه‌ی یک مشکل داریم. مردم در مراجعه‌های خود می‌خواهند یا این عرصه و حریم خریده شود یا اجازه‌ی ساخت‌وساز به آن‌ها داده شود. شهرداری در حد توان خود از ساخت‌وسازهای غیرمجار با همکاری پایگاه میراث فرهنگی سیلک جلوگیری می‌کند. به همین دلیل، یک طرح بازنگری روی طرح قدیم با هدف اصلاح برخی حرایم، به سازمان میراث فرهنگی پیشنهاد شد تا از درآمد حاصل از آن، عرصه‌ی سیلک را بتوانیم آزادسازی کنیم.

مدیر منطقه‌ی 2 شهرداری کاشان اظهار کرد: اگر حریم درجه‌ی دو که ارتفاع مجاز آن 5 / 4 متر است، اجازه‌ی ساخت‌وساز تا دو طبقه را داشته باشد و تراکم در این محدوده به فروش برسد، درآمد به‌دست آمده از تقلیل حرایم را در صندوق مشترک (میراث فرهنگی،‌ شهرداری و فرمانداری) ذخیره کنیم تا عرصه‌ی این تپه‌ی باستانی را بتوانیم تملک کنیم.

از حرایم بگذریم تا به آزادسازی عرصه‌ی سیلک برسیم

هوشمندی‌نژاد با تأکید بر این‌که در زمان‌های خارج از ساعت اداری و به‌صورت غیرقانونی، مردم ساخت‌وسازهای خود را در این محوطه انجام می‌دهند، بیان کرد: در پیشنهادی که به سازمان میراث فرهنگی داشتیم، گفتیم از محدودیت ارتفاع در حرایم درجه‌ی دو و سه می‌توان چشم‌پوشی کرد. این قضیه یک امر منظری و مربوط به سیمای شهری است. رسالت حفاظت از حرایم درجه‌ی دو و سه امری مستحب است که می‌توان از آن گذشت تا در ازای از دست دادن آن، اعتباری در صندوق مشترک (میراث فرهنگی،‌ شهرداری و فرمانداری) برای آزادسازی عرصه‌ی تپه‌ی سیلک که اصل موضوع و واجب است، ذخیره شود.

وی گفت: درخواست شهرداری کاشان هنوز به طور رسمی ابلاغ نشده است و آن را در قالب یک طرح جدید اعلام کرده‌ایم. مساحت تپه‌های شمالی عرصه و حریم درجه‌ی یک سیلک 22 هزار و 318 مترمربع معادل 23 / 2 هکتار است و مساحت تپه‌ی جنوبی نیز 38 هزار و 928 مترمربع معادل 89 / 3 هکتار است، یعنی خود تپه حدود شش هکتار را دربرمی‌گیرد. بنابراین همه‌ی حریمی که برای این دو تپه می‌توان در نظر گرفت 32 هکتار است. در واقع باید 32 هکتار از این اراضی را تملک کرد. اگر بتوانیم 26 هکتار را تملک کنیم برای این کار باید حدود 38 میلیارد تومان اعتبار داشته باشیم.

شهرداری براساس جیب خود حریم مشخص می‌کند

مدیر منطقه‌ی 2 شهرداری کاشان اظهار کرد: برای به‌دست آوردن این میزان اعتبار با دادن مجوزهای گردشگری به بخش خصوصی می‌توانیم این کار را انجام دهیم. بنابراین در برخی نقاط، محدودیت ارتفاع نباید داشته باشیم. همچنین از محل ارزش افزوده آن‌ها نیز می‌توان کار تملک را انجام داد، تا درآمدی حاصل و در بخش‌های اجرایی سرمایه‌گذاری شود. این پیشنهاد را شهرداری مطرح کرد و در شورای شهر نیز مطرح شد که از نظر فنی به آن ایرادهایی وارد و گفته شد که نباید هیچ حریمی در این محدوده کم شود. آن‌ها معتقدند حرایم آثار براساس گمانه‌های فنی سازمان میراث فرهنگی مشخص می‌شوند؛ ولی شهرداری براساس واقعیت‌های موجود اعم از اعتبارات،‌ اظهار نظر می‌کند.

او تأکید کرد: تنها راه نجات تپه‌ی سیلک کم کردن کارشناسانه‌ی عرصه و حریم آن است، وگرنه وجود ضوابط نه‌تنها مانع ساخت‌وساز نمی‌تواند باشد، بلکه باعث ساخت‌وسازهای غیرمجاز هم می‌شود.

وی گفت: شهرداری کاشان انگیزه‌ی کافی برای حفظ و صیانت عرصه‌ی سیلک دارد. پس می‌خواهیم یک قدم عملیاتی و اجرایی برداریم و برای حفظ این میراث گران‌بها که ممکن است به آن خدشه وارد شود کاری کنیم.

شهرداری پیشنهادهایی را به سازمان میراث فرهنگی داده است

هوشمندی‌نژاد بیان کرد: جلسه‌ای در این زمینه تشکیل و طرحی به‌عنوان طرح پیشنهادی مطرح شد که نظر شهرداری را تأمین نمی‌کرد. براساس طرحی که سازمان میراث فرهنگی در این زمینه داد، یکسری نظرات از سوی شهرداری داده شد و اصلاحیه‌هایی به سازمان میراث فرهنگی پیشنهاد شد که اگر آن سازمان اصلاحیه‌ها را انجام دهد با کمی اغماض این طرح را می‌توان اجرا کرد. بر این اساس، حرایم درجه‌ی دو و سه در برخی مکان‌ها برداشته و به ازای آن‌ها، بخش‌هایی به‌عنوان عرصه معرفی می‌شوند. با این طرح جدید در برخی بخش‌ها می‌توان درآمد داشت، اگر بخواهیم حرایم و عرصه‌ها را از مردم بخریم، باز هم به حالت نخست برمی‌گردیم.

او ادامه داد: مدیریت اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان ظاهرا در این مدت، تغییراتی در ضوابط خود داشته است. چندی پیش، معاون استانداری کاشان در سفری به تپه‌ی سیلک اظهار کرد برای آزادسازی حریم این محوطه باید کارها درست انجام شود، از جمله قرار شد گمانه‌هایی در محوطه زده شوند تا کارشناسان حریم جدید را اعلام کنند.

هوشمندی‌نژاد با اشاره به آغاز گمانه‌زنی در محوطه‌ی سیلک از 15 آذرماه،‌ گفت: اگر قرار باشد در این محوطه، طرح جدیدی اجرایی شود بعد از گمانه‌زنی‌ها و به‌دست آوردن نتایج آن خواهد بود.

وی همچنین درباره‌ی دیدگاه اداره‌ی میراث فرهنگی درباره‌ی پیشنهاد شهرداری کاشان مبنی بر کم کردن حریم تپه‌ی سیلک، اظهار کرد: آن‌ها طرح شهرداری را قبول نکردند و گفتند نخست باید پروژه‌ی گمانه‌زنی در محوطه انجام شود، سپس تصمیم‌گیری نهایی انجام می‌شود، حتا ممکن است حریم محوطه بیشتر شود.

هوشمندی‌نژاد اضافه کرد: با توجه به این‌که اداره‌ی میراث فرهنگی از سال 1378 هیچ طرحی درباره‌ی سیلک نداده بود‌، شهرداری کاشان این طرح را مطرح کرد تا علاوه بر داشتن نگاهی به این محوطه، اقدامی انجام دهد تا شاید اداره‌ی میراث فرهنگی هم طرحی در این‌باره ارائه کند که خوشبختانه این اقدام انجام شد.

 

سیلک محل میدان‌گاه باستانی واقع در منطقه فین کاشان کهن‌ترین تمدن مردم دشت‌نشین، با پیشینه‌ای حدود هفت هزار سال و کشف آثار زندگی آنها است که رومن گیرشمن تاریخ این تمدن را به حدود ۱۰۰۰۰ سال قبل تخمین زده است.

نخستین بار هیاتی فرانسوی به سرپرستی رومن گریشمن در حدود سال های 1312 هجری شمسی در سیلک به کاوش و حفاری پرداختند و با به دست آمدن آثار و اشیاءسفالی و فلزی از دل تپه ها به نتایج شگفت انگیزی دست یافتند که اهمیت این منطقه را در سیر تمدن بشری به جهانیان آشکارکرد.

تپه سیلک در حقیقت زیگورات یا نیایشگاه مردمان باستانی ساخته شده‌ از گل رس و سفال است که تا سال ۱۳۱۰ خورشیدی شناسایی نشده بود و بعد از انتقال شماری از آثار آن به موزه لوور فرانسه و شناخت کارشناسان این موزه بر دیرینگی آثار رومن گیرشمن به ایران فرستاده شد و با همکاری آندره گودار فرانسوی مدیر موزه ملی ایران توانست کاوش در این میدانگاه انجام دهد.

هیئت باستان‌شناسی به سرپرستی رومن گیرشمن سه فصل کاوش در سال‌های ۱۹۳۳، ۱۹۳۴ و ۱۹۳۷ میلادی روی هر دو تپه سیلک و دو گورستان نزدیک به آن انجام دادند که رومن گیرشمن تاریخ این تمدن را حدود ۱۰۰۰۰ سال تخمین زده است.

بعد از پایان یافتن فعالیت‌های گیرشمن و چاپ گزارش‌‌های او، تا سال ۱۳۸۰ توجهی به سیلک نشد، به‌ طوری که بسیاری از اراضی این محوطه به زمین کشاورزی تبدیل شد.

سرانجام دکتر صادق ملک شهمیرزادی، باستان‌شناس بزرگ و کوشای کشورمان، برای بررسی و ادامه‌ کاوش‌ها به سیلک رفت و با انجام پنج فصل کاوش که تا سال ۱۳۸۵ طول کشید، توانست نتایج کارهای خود را در چند جلد آماده‌ و چاپ کند.

محوطه باستانی سیلک به شماره 38 در تاریخ 26 شهریور ماه 1310 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.

 

 نخستین تمدن بشری که با حفاری‌های غاراتگران اموال فرهنگی در سیلک هویدا شد

رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کاشان، در گفتگو با خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از اصفهان گفت:تپه‎های سیلک از محوطه‌های مشهور جهانی در کاشان و از محوطه‌های شناخته‌شده در ادبیات باستان‌شناسی جهان در دوره نوسنگی و روستانشینی در فلات مرکزی ایران و محدوده ایران فرهنگی دارای ارزش و اهمیت خاص خودش است.

محسن جاوری، معرفی سیلک را با اشیایی که از طریق حفاری‌های اولیه توسط قاچاقچیان(غاراتگران اموال فرهنگی) در آن 80 سال پیش انجام شد تاکیدکرد و افزود: وقتی این غاراتگران اموال فرهنگی بخشی از اشیا را از این مکان خارج می‌کنند تا برای موزه‌های دنیا از جمله لوور در اختیار بازارهای بورس برای فروش قرار ‌دهند فرانسوی‌ها به گریشمن که در چغازنبیل خوزستان بوده‌است به جهت اهمیت مطلب ماموریت بازدید از سیلک را می‌دهند.

وی با اشاره به اینکه گریشمن پس از بازدید تصمیم به انجام کاوش در این منطقه می‌گیرد تصریح‌کرد: گریشمن پس از چند فصل کاوش داده‌های خود را منتشر می‌کند اما نکته مهم اینست که این کاوش‌ها در زمان خودش با توجه به امکانات و وضعیت باستان‌شناسی آن زمان بسیار بسیار عالی و با دقت فوق‌العاده انجام می‌شود.

به‌گفته‌وی، این کاوش گریشمن هنوز هم به‌عنوان یک کار طراز اول بین کارهای باستان‌شناسی که در ایران انجام شده قابل اهمیت است.

 

 وضعیت سیلک و تصرفات آن بعد از انقلاب تاکنون 

سرپرست پایگاه میراث فرهنگی محوطه باستانی سیلک کاشان، با اشاره به وضعیت سیلک بعد از انقلاب و تصرف زمین‌های محدوده آن که طبق سند رسمی دولتی به اسم اداره باستان‌شناسی بوده‌است گفت:متاسفانه عده‌ای از مردم به بهانه کشت و کار در محدوده این زمین‌ها تصرفاتی می‌کنند و بدلیل وقفه یکی دو ساله بعد از انقلاب پیگیری لازم در این زمینه برای حراست محدوده آن انجام نمی‌شود.

جاوری اظهارداشت: بخش‌هایی از سیلک در این فاصله در تصرف یک عده قرارمی‌گیرد و متاسفانه از 30 سال قبل در این محدوده که اصلا کاربری آن از ابتدا فضای سبز و اراضی مزروعی بوده‌است ساخت و ساز آغاز می‌شود در حالیکه هرگونه تغییر کاربری در آن ممنوع (البته در آن زمان هنور حریم و حتی عرصه مشخص نشده‌بود) بوده‌است.

وی با تاکید بر اینکه حتی بعد از مشخص شدن حریم و عرصه سیلک همچنان ساخت و سازها ادامه پیدامی‌کند گفت: مبارزه با تداوم ساخت‌سازها درگیری مکرر حقوقی و وقت و انرژی زیادی از میراث را می‌گیرد.

به‌گفته‌وی، حتی بخشی‌هایی از زمین‌های سیلک به صورت عمده‌ای در حریم یک با وجودی که حریم مصوب آن در سال 1387 ابلاغ شد تفکیک و حتی پروانه ساخت به سازندگان آن در این حریم داده می‌شود.

 رییس هیات علمی باستان شناسی دانشگاه کاشان، افزود: خوشبختانه با پیگیری شهرداری اسبق کاشان که جای تقدیر دارد این زمین‌ها فریز(یعنی خشک شدن زمین و جلوگیری از انجام هرگونه فعالیت متصرفان) شد و تمامی پروانه‌های ابلاغی باطل شد.

جاوری گفت: اگر شهرداری این کار را نمی‌کرد تداوم ساخت‌ها و سازها لطمه بزرگی از لحاظ اشغال سطح مقطع و دید منظر به بدنه محدوده سیلک می‌زد چون در صورت تداوم تصرفات دید سیلک از محدوده بلوار بعثت به طور کامل از بین می‌رفت.

 فعالیت‌های تعیین عرصه و حریم محوطه تا سال 1387 علمی و پژوهی بود

وی، با تاکید بر اینکه متاسفانه تعیین عرصه و حریم محوطه سیلک قبلا بر اساس کار باستان‌شناسی و گمانه‌زنی انجام‌نشده‌بود گفت:هر چند چندین فصل کاوش از سال 1380 تا 1387 در این محوطه انجام‌شده‌بود اما عمده این فعالیت‌ها مصروف امور علمی و پژوهی باستان‌شناسی شده‌بود و در زمینه روشن‌کردن محدوده عرصه و حرایم سیلک اقدامی صوت نگرفته بود.

به‌گفته‌وی،حریم مصوب قبلی هم خطوط آن ترسیمی غیرکارشناسی و بر مبنای وضعیت فیزیکی و نقشه محدوده شهری مشخص شده‌بود.

 رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کاشان،اظهارداشت: بر همین اساس با تشکیل یک هیات باستان‌شناسی در سال 1394 به صورت هدفمند و درراستای مشخص کردن وضعیت عرصه بر طبق گمانه‌زنی باستان‌شناسی با حفر 11 گمانه و حفاری تا خاک بکر محدوده عرصه سیلک مشخص شد.

جاوری، افزود:پس از این گمانه‌زنی‌ها به منظور حراست و صیانت از این محدوده، حرائم حفاظتی با درجه اهمیت‌های یک، دو و سه و ضوابط حاکم بر آن اعم از جلوگیری از فعالیت ساخت و ساز در حریم یک و ضوابط ارتفاعی به منظور رعایت حریم منظری محدوده سیلک در حریم های دو و سه معین شد.

وی، یادآورشد: در حال پیگیری جهت انجام بازنگری در وضعیت محدوده عرصه ،حرائم سیلک و امور اداری مربوطه هستیم تا بر اساس آن بتوانیم علاوه بر رسیدگی به وضعیت نابسامان فعلی از محدوده سیلک با همکاری سایر دستگاه‌های مرتبط بویژه شهرداری نیز هر چه بیشتر حفاظت و این میراث گرانبها را به نسل‌های بعد منتقل کنیم.

 

 تداخل‌های انسانی عامل تهدید برای سیلک 

جاوری، نکته مهم را تداخل‌های انسانی در سیلک دانست و گفت: نکته مهم اینجاست که این محوطه تاریخی چندین هزار سال است وجود دارد اما این تداخل انسانی است که این محوطه تاریخی را تهدید می‌کند و کیان آن را به خطر انداخته ‌است و باعث بوجود آمدن لطمه‌های غیرقابل جبران می‌شود.

وی، افزود: با توجه به اهمیت این محوطه یکی از اولویت‌های میراث فرهنگی استفاده بهینه از این محوطه درراستای ایجاد یک سایت موزه در آن است تا با یک کاربری فرهنگی علمی محوطه سیلک با کیفیتی درخور و شایسته در محدوده خود به جهانیان عرضه شود.

به‌گفته‌ وی، در این خصوص ظرف چند سال گذشته اقدامات مهمی به منظور طراحی سایت موزه به انجام رسیده‌است که طرح‌های اولیه آن در معاونت سازمان میراث فرهنگی کشور در دست بررسی است و ما امیدوارهستیم هر چه سریعتر با این حرکت به سوی اجرایی شدن شاهد تشکیل سایت موزه از محل اعتبارات محلی و ملی شویم.

نشر خبر فقط با یاد سایت کاشانیکا kashanica.blog.ir شایسته است